ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Komisja Główna sejmu zaczęła poszukiwania kandydata na sze-
fa rządu. Prawica proponowała Wojciecha Korfantego lub Leopol-
da Skulskiego. Gdy obie kandydatury upadły z braku poparcia
większości, centrum wysunęło Stefana Przanowskiego, również bez
INFLACJA I KONFLIKTY 141
skutku. Sejm oddał teraz inicjatywę Piłsudskiemu. Mianował on
26 VI 1922 r. rząd z Arturem Śliwińskim jako premierem, Gab-
rielem Narutowiczem jako ministrem spraw zagranicznych i Zyg-
muntem Jastrzębskim - ministrem skarbu. Inne ważniejsze teki
zatrzymali dotychczasowi ministrowie. Rząd Śliwińskiego miał
bardzo chwiejne oparcie w centrum i części lewicy, toteż po nie-
całych dwu tygodniach upadł na skutek wotum nieufności. Był to
sukces endecji, za którą poszły: chadecja, NZL, Zjednoczenie
Mieszczańskie, Klub Pracy Konstytucyjnej i Stronnictwo Katolic-
ko-Ludowe. Narodowi demokraci byli u progu stworzenia prawi-
cowo-centrowej koalicji. Piłsudski zapowiedział, że nie zatwierdzi
tej nominacji i poda się do dymisji. Rozpoczęły się demonstracje
kierowane przez lewicę pod hasłem: "Precz z Korfantym". W tej
sytuacji endecja zdecydowała się na krok ostateczny: zgłosiła
wniosek o wotum nieufności dla Naczelnika Państwa. Tego posu-
nięcia nie wytrzymała świeżo utworzona koalicja - Klub Pracy
Konstytucyjnej wycofał się z bloku pozbawiając go większości.
Piłsudski zwyciężył i mianował pozaparlamentarny gabinet z Ju-
lianem Nowakiem na czele. 31 VII 1922 r., po najdłuższym dotąd
przesileniu rządowym, gabinet Nowaka uzyskał nominację i roz-
począł urzędowanie z udziałem prawie wszystkich ministrów gabi-
netu Śliwińskiego. Pozostali więc w rządzie między innyn: Hen-
ryk Kamieński, Gabriel Narutowicz, gen. Kazimierz Sosnkowski,
Zygmunt Jastrzębski, Józef Raczyński i Ludwik Darowski. Spra-
wiedliwość zatrzymał Wacław Makowski, oświatę objął Kazimierz
W Kumaniecki, a przemysł i handel - ponownie Henryk Stras-
burger."
Najważniejsze zadanie, jakie stanęło przed rządem Nowaka,
polegało na przeprowadzeniu wyborów w oparciu o pięcioprzy-
miotnikową ordynację wyborczą uchwaloną w lipcu 1922 r. Wstę-
pem do głosowania powszechnego były wybory do autonomicz-
nego Sejmu Śląskiego 24 IX 1922 r. Wzięło w nich udział prawie
74% uprawnionych, a wyniki potwierdziły polskość Górnego Śląs-
ka: Niemcy zdobyli zaledwie 26,8% głosów. Spośród stronnictw
polskich najwięcej głosów zdobył Blok Narodowy ZLN i chade-
cji - 33,8%, PPS -17% i NPR -14,3%. Porażkę ponieśli komuniś-
ci osiągając zaledwie 2,2% głosów i nie wchodząc do Sejmu Śląs-
kiego.'s
Do wyborów ogólnopaństwowych do sejmu i senatu, które
odbyły się 5 XI 1922 r., zgłoszono aż 19 list kandydatów. Związek
142 ANDRZEJ ALBERT
Ludowo-Narodowy, Narodowo-Chrześcijańskie Stronnictwo Lu-
dowe i Chrześcijańska Demokracja utworzyły wspólny blok pod
nazwą Chrześcijańskiej Jedności Narodowej. Stronnictwa cent-
rum poszły do wyborów z siedmioma listami, wśród których naj-
większe szanse miała lista PSL "Piast", lewica - z pięcioma, z któ-
rych najsilniejsza była lista PPS. Komuniści zrezygnowali tym ra-
zem z bojkotu wyborów i przystąpili do nich w nadziei wykorzys-
tywania forum sejmowego dla swych akcji propagandowych. Dla
niepoznaki ukryli się pod nazwą Związek Proletariatu Miast i Wsi.
Wśród mniejszości narodowych wysuwano myśl wspólnego bloku.
Weszli do niego ostatecznie Ukraińcy, Białorusini, Żydzi, Niemcy
i Rosjanie. Bojkot wyborów zapowiedzieli Ukraińcy galicyjscy ins-
pirowani przez emigracyjny rząd Ewhena Petruszewycza. Inny
odłam ukraiński wystąpił z listą Agrarnej Ukraińskiej Chłopskiej
Partii, zwanej "Chliborobami". Była to grupa polonofilska o nie-
wielkim wpływie. Ponadto do wyborów stanęły samodzielnie
mniejsze organizacje żydowskie: syjoniści Małopolski Wschod-
niej i Zachodniej, żydowscy ludowcy i socjaliści spod znaku
"Bundu" i "Poalej Syjonu".
Spośród 13 mln uprawnionych do głosowania obywateli
Rzeczypospolitej do wyborów przystąpiło 8,8 mln, czyli 67,7%.
Bojkot ukraiński przyniósł więc spore rezultaty. W wojewódz-
twach wschodnich głosowało jeszcze mniej osób: w stanisławows-
kim - 32%, w tarnopolskim 35% i lwowskim - 53%. Najwięcej
głosów padło na listę Chrześcijańskiej Jedności Narodowej - 29,1 %,
blok mniejszości otrzymał 16%, PSL "Piast -13,2%, PSL "Wyz-
wolenie - 11%, PPS -10,3%, NPR - 5,4%. Komuniści zgroma-
dzili 132 tys. głosów, czyli 1,5%, ponosząc porażkę.
W rezultacie wyborów w Sejmie RP powstał nowy układ sił
politycznych. Prawica zwiększyła swój stan posiadania do 28%
mandatów, centrum poniosło ogromne straty uzyskując zaledwie
29,9% mandatów, lewica wzmocniła się sięgając po 22,1%, zaś
największe zyski zanotowały mniejszości narodowe gromadząc
łącznie 20% mandatów poselskich. Najsilniejszą partią pozostał
Związek Ludowo-Narodowy (22% mandatów) ze Stanisławem
Głąbińskim, Stanisławem Grabskim, Marianem Seydą i Jerzym
Zdziechowskim na czele. Prawdziwe spustoszenie nastąpiło w cen-
trum sejmu. Niektóre partie, jak: Zjednoczenie Mieszczańskie,
Klub Pracy Konstytucyjnej czy Narodowa Partia Pracy, w ogóle
straciły przedstawicielstwo sejmowe, zaś Narodowe Zjednoczenie
INFLACJA I KONFLIKTY 143
Ludowe obroniło ledwie 1 mandat. Obronną ręką wyszła z wy-
borów chadecja (10% mandatów) z Wojciechem Korfantym i Jó-
zefem Chacińskim na czele. Straty poniosło PSL "Piast", choć
z 15,8% mandatów pozostało drugim co do wielkości stronnict-
wem w sejmie. Klubem "Piasta" kierowali: Władysław Kiernik,
Maciej Rataj i Wincenty Witos. NPR zgromadziła 4,1% manda-
tów
|
WÄ
tki
|