Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Kanony indukcji w przedstawionym tu ujęciu są wskazówkami, jak wpaść na pomysł przeprowadzenia określonego rodzaju wnioskowania, czyli wskazówkami heurystycznymi. Mogą one jednak, przy przyjęciu określonych założeń dodatkowych, przybierać charakter dyrektyw inferencyjnych wnioskowania dedukcyjnego8.
o
Por. K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, wyd. cyt., s. 154, gdzie za J.S. Mi llem łączy się kanony indukcji z wykrywaniem związków przyczynowych. Zwrócić należy uwagę, iż z punktu w idzenia przyjmowanego powszechnie w naukach prawnych nie można traktować związku przyczynowego jako po prostu związku stałego następowania zjawisk.
§ 4. Wnioskowanie z analogu
Do wnioskowań uprawdopodobniających zaliczyć można wnioskowania z analogii, które mogą występować w kilku odmianach. Jedna z nich polega na tym, iż wiedząc, że S1 jest P, S2 jest P,..., Sn jest P, skłaniamy się do myśli, iż następny przedmiot rodzaju S, który napotykamy, przedmiot Sn+1 z kolei też będzie miał własność P. Przy indukcji był inny wniosek: że w ogóle każde S jest P, a tu wniosek dotyczy tylko następnego S, które napotykamy. Jeśli na pierwszej stacji kolejowej są kwiaty, na drugiej, na trzeciej, wreszcie na dziesiątej, to stąd rodzi się przypuszczenie, iż na jedenastej stacji też są kwiaty. Oczywiście ten wniosek nie wynika z przesłanek, może być więc zgoła fałszywy, choć przesłanki były prawdziwe.
Inna odmiana wnioskowania z analogii polega na tym, iż znając przedmiot Sh który ma cechy A, B, C, D i jest P, wnioskujemy, że przedmiot S2, który też ma cechy A, B, C, D, przynależy do klasy P. Np. ktoś wie, iż Śrem jest niewielkim, starym miastem w rolniczym okręgu Wielkopolski i że te same cechy ma Środa. Stąd wiedząc, że Śrem jest miastem czysto utrzymanym, wnosi, że i Środa jest miastem czysto utrzymanym. Podstawą tego rodzaju wnioskowań jest przypuszczenie, że między cechami, o których mowa, zachodzi jakiś związek rzeczowy. Skoro Śrem i Środa należą do miasteczek pod wieloma względami podobnych, to zapewne ludzie w nich żyjący mają podobne nawyki i można się domyślać, że jeśli w jednym z nich ludzie nawykli dbać o czystość, to i w drugim o to dbają. Gdyby natomiast ktoś wnioskował w taki sposób: ,,Ponieważ pierwszy świadek nosi imię Jan, jest łysy, a przy tym kłamie, a drugi świadek również nosi imię Jan i jest łysy, więc i ten drugi świadek kłamie" - to byłoby to wnioskowanie całkowicie bezpodstawne, bo wiadomo powszechnie, że nie ma żadnego związku między imieniem jakiejś osoby, stanem owłosienia jej czaszki i jej prawdomównością.
Przy wnioskowaniu z analogii między przesłankami a wnioskiem nie zachodzi stosunek wynikania ani w jednym, ani w drugim kierunku: jest to zazwyczaj tylko dobieranie do danych tez jakiejś nowej, takiej, iż wszystkie one są następstwami jakiegoś twierdzenia, które nadawałoby się do roli racji, dobieranej do tych tez drogą indukcji (a więc np. twierdzenia, iż wszystkie niewielkie, stare miasta w rolniczych okręgach Wielkopolski są czysto utrzymane). Ale (odmiennie niż w przypadku indukcji) nie jesteśmy obowiązani odrzucić wniosku, że następny przedmiot badanego rodzaju będzie miał daną cechę, ze względu na
to, iż któryś ze zbadanych dotąd przedmiotów tej cechy nie miał, ani też odrzucić wniosku, że przedmiot co do wielu cech podobny do innego będzie też podobny pod względem nie zbadanej jeszcze cechy, choć stwierdziliśmy już, iż co do jakiejś cechy przedmioty te się różnią.
Zadania
1. Ktoś stwierdził, że nie ma portfela w kieszeni, do której go poprzednio włożył, i stąd doszedł do wniosku, że portfel wyciągnięto mu w tramwaju. Jaki to rodzaj wnioskowania? Co tu jest racją, a co następstwem? Czy to wnioskowanie niezawodne?
2. Podaj przykład wnioskowania przez indukcję zupełną oraz wnioskowania przez indukcję niezupełną.
3. Czy fałszywość wniosku we wnioskowaniu indukcyjnym przesądza o fałszywości którejś, określonej, z przesłanek jednostkowych?
4. Pewien uczony stwierdził na materiale 1000 świnek morskich, iż u każdej powstawały charakterystyczne schorzenia w sytuacji braku pewnej witaminy w pożywieniu. Inny uczony przeprowadził to samo doświadczenie na 10 różnych gatunkach zwierząt, biorąc po 10 okazów z każdego gatunku i otrzymując za każdym razem te same następstwa, co u świnek morskich. Który z tych uczonych w większym stopniu. Twoim zdaniem, uprawdopodobnił tezę, iż każde zwierzę choruje, jeśli brak w jego pożywieniu owej witaminy? Dlaczego?
5. Zbadano 100 ludzi, których zatrzymano za awantury na ulicy, i okazało się, że każdy z nich wykazuje skłonność do nadużywania alkoholu. Stwierdzono więc, w stu przypadkach, iż człowiek, który ma skłonność do picia alkoholu, urządzał awantury na ulicach. Wysnuto stąd wniosek, iż każdy alkoholik urządza awantury na ulicach. Czy uważasz ten wniosek za należycie uzasadniony? Jak motywujesz odpowiedź?
6. Ktoś idąc ulicą wśród domków robotniczych
zauważył, że w każdym z pięciu pierwszych domów stoją na oknach skrzynki z pelargoniami, i wysnuł wniosek, że we wszystkich domach na tej ulicy stoją na oknach skrzynki z pelargoniami. Ktoś inny zauważył skrzynki z pelargoniami na pięciu pierwszych stacjach kolejowych pewnej linii i wysnuł stąd wniosek, że takie skrzynki znajdują się na każdej stacji tej linii kolejowej. Który wniosek wydaje się bardziej uzasadniony i dlaczego?
7. Zbadano 4 pary butów wybrane na chybił trafił z setki butów sporządzonych maszynowo w pewnej wytwórni i w każdej z nich lewy but okazał się większy od prawego. Takie same wyniki dały oględziny 4 par butów z setki butów sporządzonych ręcznie przez różnych rzemieślników pracujących w pewnej spółdzielni. W którym przypadku bardziej prawdopodobny byłby wniosek, iż wszystkie lewe buty z danej setki są większe? Dlaczego?
8
|
WÄ
tki
|