ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Taki był rezultat epopei napoleońskiej w Polsce; w Europie całej było zysku nie więcej,
skoro nastaje okres reakcji, a Francja, oddana w powrotną dzierżawę Burbonom, wchodzi w okres
ciągłych wstrząśnień na tle coraz większego centralizmu. Ogólny rezultat bądź co bądź ujemny,
tłumaczy się błędnem stanowiskiem, zajętem przez samego Napoleona i całe jego pokolenie. Mylił się
Napoleon, jakoby interesy narodu francuskiego nie wymagały wskrzeszenia Polski; przeciwnie,
wymagają tego interesy każdego narodu, który pragnie, żeby jego interesy nie cierpiały od sił
brutalnych i nie stały się zawisłemi od gwałtu zewnętrznego. Francja dała zły przykład odsunięcia się
od strony polskiej, i odtąd niema dla państw europejskich innej drogi, jak opierać własny byt na
pierwszeństwie siły fizycznej; trzeba na wyścigi dążyć do tego, żeby być wojskowo silniejszym od
innych, a więc - powszechny militaryzm stał się dalszem następstwem rozbiorów Polski, ze
wszystkiemi swemi następstwami... kulturalnemi.
Nie sięgał tak daleko wzrok Napoleona, ani nikogo z napoleońskiej drużyny. Ograniczali się w
polityce do t. zw. celów bezpośrednich, a za przykładem Francji cała Europa uznała niebawem za
dogmat polityczny metodę, która w gruncie rzeczy nie jest jednak niczem innem, jak
zaprzepaszczaniem spraw pierwszorzędnych całej ludzkości i narażaniem na szwank dalszej
przyszłości własnego nawet państwa i narodu dla osiągnięcia chwilowej korzyści drugo-, a nawet
trzeciorzędnej. Oto rozum polityczny na czasy najnowsze... dziwnie sprzeczny ze zdrowym
rozsądkiem!
XXII. HEGEMONJA ROSJI.
(1815-1855.)
Bez porównania więcej wpływu wywarła przez wojny napoleońskie Rosja na Europę, niż Europa na
Rosję. Wyjątkowo który oficer rosyjski miał na tyle inteligencji, żeby w pochodach napoleońskich
obserwować, porównywać, wysnuwać wnioski i dostrzec, na czem polega różnica życia rosyjskiego a
europejskiego. Malkontenci byli tylko wśród najinteligentniejszych, z reguły wśród arystokracji.
Przeszła z Zachodu do Rosji masonerja, ż której rozwinęły się inne towarzystwa tajne, ale bezowocne.
Wojny napoleońskie wniosły Rosji pierwiastków zachodnich rewolucyjnych w sam raz na tyle, ile
trzeba na spisek, który... nie zda się na nic. Na spisek przeciw czyjemuś życiu, choćby życiu
monarchy, nie trzeba uczestników wielu, ale nie może on wywołać zmian w życiu publicznem, jeżeli
mu brak właściwego tła w społeczeństwie. Ogół rosyjski solidaryzował się najzupełniej ze
samoderżawiem.
Pokonawszy Napoleona, owego roznosiciela rewolucji po Europie, odetchnął Aleksander; kiedy
niekiedy udawał jeszcze liberała, ale prześladował już systematycznie liberalizm. W zdobytym Paryżu
ustanowił święte przymierze - związek Rosji, Prus, Austrji i Burbonów - proklamujące rządy
absolutne i ucisk polityczny, jako obowiązek... religijny. Jest to ciąg dalszy ideologji Filoteusza
pskowskiego z jego listów do Wasyla Iwanowicza, oparty tak samo na motywach religijnych.
Po wojnach napoleońskich odzywa się najprawdziwsza moskiewszczyzna, zdatna do życia nowego, bo
zmodernizowana - a zarazem nastaje hegemonja rosyjska w Europie, przystosowywanie się Europy do
Rosji.
Monarchowie zjeżdżali się często, ażeby radzić nad tłumieniem rewolucji. Pod egidą i protektoratem
cara odbyły się kongresy; w 1818 r. w Akwizgranie, w 1819 r. w Karlsbadzie i Opawie, 1820 r. w
Lublanie, 1822 r. w Weronie, a radzono nad utrzymaniem ładu bożego nie tylko dla dobra
poddanych własnych, ale rozciągnięto opiekę nad wszystkiemi narodami, zapobiegając bezbożności
to tu, to ówdzie, np. w Neapolu 1820 roku, w Hiszpanji 1822 r., gdy wyłaniało się gdziekolwiek
widmo konstytucji. Powoływano się przytem na legitymizm, które-to hasło wymyślił Talleyrand,
minister przedtem Napoleona, obecnie burbońskiego Ludwika XVIII. Hasło to najbardziej na serjo
wziął Aleksander; zasadę nietykalności władzy prawowitej (t. j. istniejącej w chwili zawarcia
świętego przymierza) posunął do tego stopnia, iż potępił nawet powstanie greckie przeciwko Turcji
(1821 r.).
Przeciwko świętemu przymierzu pokryła się Europa cała siecią spisków. Spiski i kongresy - stały się
znamieniem czasu
|
WÄ
tki
|