M�g� sobie nieco powetowa� niezb�dne wydatki, odpowiednio podnosz�c cen� us�ug politycznych: Emanuel Rostworowski ustali�, �e zerwanie sejmu 1730 roku kosztowa�o...

Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.

W czterna�cie lat p�niej Pary� i Berlin zap�aci�y znacznie dro�ej za sejm grodzie�ski, a rwali go sami �wieccy z wojewod� Antonim Potockim na cze- le. Uroczysto�ci ko�cielne, nawet te najbardziej g�o�ne i znamienne dla epoki, wcale nie zawsze nadwer�a�y ogromne zasoby kleru. Cz�sto bywa�o wr�cz przeciwnie. 4 wrze�nia 1718 roku odby�a si� w Trokach koronacja obrazu Naj�wi�tszej Panny, �kt�ry fest trwa� z jubileuszem ca�y tydzie�" - w kraju spustoszonym przez wojn�, wyludnionym przez g��d i zaraz�. Znaczn� cz�� wydatk�w pokry�a Teresa z Brzostowskich Ogi�ska, kasztelanowa witebska. Na pewno byli i pomniejsi czy nie tak hojni inni ofiarodawcy. O coraz to nowych fundacjach ko�cio��w i klasztor�w, jak r�wnie� o pa�a- cach magnackich w stolicy i na prowincji ju� si� wspomina�o. Crodki, potrzebne na to wszystko, dawa�o si� wydusi� z pracy ch�opa. Panuj�cy system sprawia�, �e tylko najwy�sze warstwy szlachty oraz kler powetowali sobie ruin� wojenn�, poro�li nawet w �wie�e i kolorowe pi�rka. Potrzeb pa�stwa nie by�o czym op�dzi�, a co si� tyczy ludu wiejskiego, to wystarczy przytoczy� opini� cudzoziemca, pochodz�c� z roku 1764, czyli tego, kt�ry zamyka dob� zapust�w: Rzeczywi�cie n�dza ch�op�w jest nie do opisania. �pi� oni na s�omie razem ze swoim byd�em. S� tak brudni, �e niechlujstwo ich sta�o si� przys�owiowe. Nie nosz� bielizny, nie maj� krzese� ani sto��w, ani �adnych, cho�by najniezb�dniejszych sprz�t�w [...] Los ubogiej szlachty nie jest szcz�liwszy. 103 Obraz na pewno uproszczony. Uwa�niejsi obserwatorzy stwierdzali, �e wie�niak polski jest nieco zamo�niejszy od litewskiego, lepiej ubiera si� i jada, miewa buty zamiast �apci, nie brakuje mu... soli. Dzisiejszy historyk doszuka si� w archiwach wiadomo�ci o takim nababie wiejskim, jak Piotr Derda z p�ockiego, po �mierci kt�rego pan miejscowy zagarn�� czterdzie�ci pi�� sa� r�nego zbo�a, sze�� wo��w, osiem kr�w i inne dostatki. Przedstawiwszy stosunkowe bogactwo owego kmiecia J�zef Gierowski powie jednak: �Zaco- fanie i n�dza stanowi� zasadnicz� osnow� dziej�w gospodarczych Rzeczypos- politej w tym okresie." W XV wieku, czyli o trzysta lat wcze�niej, gospodaruj�cy na jednym �anie ziemi ch�op koronny posiada� nie tylko wo�y* krowy, owce i nierogacizn�, lecz i konie, czasem po�ycza� szlachcie pieni�dze. Termin �zacofanie" jest wi�c mo�e zbyt �agodny, m�wi� by nale�a�o raczej o gwa�townym cofaniu si�, spadaniu na �eb, na szyj�. N�dz� cierpia�a ta warstwa ludno�ci, na kt�r� grupa panuj�ca przerzuca�a koszty zastoju. Bo wydaje si� pewne, �e nie luksus magnacki, lecz w�a�nie zast�j gospodarczy najskuteczniej wysysa� krew z ch�opa, kt�ry by� tego chyba �wiadomy, skoro nade wszystko t�skni� do zast�pienia pa�szczyzny czynszem pieni�nym. Jerzy Matuszewicz, rodzic pami�tnikarza, szlachcic ca�kiem niezasobny, w pocz�tkach stulecia wybra� si� by� w podr� zagraniczn�, jako przyboczny J�zefa Sapiehy, swego r�wie�nika. W obcych ziemiach nakupi� za tani grosz rozmaitych towar�w, pilnie poszukiwanych w obj�tym wojn� kraju, po powro- cie sprzeda� je z zyskiem trzech tysi�cy talar�w. Pieni�dze te oraz harpagoriska oszcz�dno�� sta�y si� fundamentem kariery potomstwa. Jerzy Matuszewicz liczy� ka�dy szel�g, bra� w zastaw od magnat�w folwarki, nie bawi� si� w urz�dy ani w polityk�. Syn jego, Marcin, zosta� kasztelanem, wnuk za�, Tadeusz, przeszed� do historii jako osobisto�� pierwszej rangi, zako�czy� zaw�d �yciowy stanowiskiem ministra skarbu Ksi�stwa Warszawskiego i Kr�lestwa Kongresowego. Wolno w�tpi�, czy mia�by szans� zaj�cia a� tak wysoko, gdyby szanowny dziadunio nie r�ni� si� niczym od szlacheckiego og�u. Jerzy Matuszewicz podr�owa� po Zachodzie wtedy mniej wi�cej, kiedy w Londynie zamyka� oczy Samuel Pepys, autor s�ynnego pami�tnika, przyswo- jonego polszczy�nie przez Mart� D�browsk�. Notatki, spisywane przeze� co roku 31 grudnia, lubi� tr�ca� w charakterystyczn� strun�, a je�li owego tonu zabraknie, autor odczuwa wyrzuty sumienia: 104 W urz�dzie i rano, i po po�udniu, a za� a� do p�nocy nad rnoimi rachunkami nie miesi�cznymi, ale z ca�ego roku; okrutne by�o zimno, alem rad siedzia� nad t� robot�, a zw�aszcza kiedym obliczy�, �e za �ask� Bo�� mam ju� od�o�onych 1349 funt�w, i chocia� sporo wydawa�em, jednak oszcz�dzi�em przez ten rok przesz�o 500 funt�w. Chwa�a niech b�dzie za to �wi�temu imieniu Pana! Pieni�dze by�y ju� wtedy g��wnym motorem nap�dowym w krajach o dobrze rozwijaj�cej si� gospodarce. O funtach, talarach i liwrach my�leli zar�wno ludzie wielkich interes�w, jak i kurtyzany, tak barwnie opisywane przez wsp�czesnego prezentowanym ta wypadkom Daniela Defoe. Brz�cz�ca moneta stawa�a si� g��wnym czynnikiem w zniewalaniu bli�nich. W tym samym czasie szlachta Rzeczypospolitej trzyma�a si� kurczowo gospodarki naturalnej, uznawa�a jedynie przymus pozaekonomiczny, czyli ten, kt�ry dawa�a wszechw�adza, polityczna. Ka�dy'z urodzonych lubi� mie� grosz w skrzyni czy w kalecie, bra� kubany alias �ap�wki i praw�, i lew� r�k�, wiedzia�, �e w P�ocku mo�na czasem zyskowniej sprzeda� ziarno ni� w Gda�sku, towary przez granic� szwarcowal, oszukuj�c komory celne, jak tylko si� da�o. Lecz za fundament wszelkiego porz�dku nadal uznawa� swe prawo do korzystania z pa�szczyzny, nie godzi� si� na emancypacj� klas politycznie ode� zale�nych, ��da� od nich �pos�u- sze�stwa i powinno�ci", kt�re to has�a pieczo�owicie wpisywa� do instrukcji poselskich. Szlachta w praktyce wcale nie gardzi�a profitem, jaki przynosi� handel, wyszynk, lichwa i inne zaj�cia, og�aszane przez panuj�c� teori� za poni�aj�ce i niegodne. Rezerwowa�a dla siebie te same korzy�ci, kt�rych wzbrania�a plebsowi. Rzeczpospolita zostawa�a coraz to bardziej w tyle, bo polityczny przymus przykuwa� j� do ekonomicznego absurdu. ...os�dzono i skazano przede wszystkim pracowitego Marcina Dziekciarczyka, jako pierwsz� przyczyn� z�a i rebelii, obecnie zbieg�ego, na kar� �mierci przez roz�wiartowanie przez kata i wbicie na pal, pracowitego tak�e Miko�aja Parciaka, tak�e zbieg�ego, r�wnie� przyw�dc� i za nieposkromiony j�zyk [...] na kar� �mierci przez roz�wiartowanie przez kata, za� pracowitych Tomasza Darmofala, Rachubk� i Tomasza Obra�nika, przyw�dc�w buntu i jego kierownik�w, uwi�zionych, na powieszenie za mostem na rzece ja�sborskiej [czyli Pisie - przyp. P.J.] w stron� puszczy�[..

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.