Widz�c polsk� racj� stanu w jak najwi�kszym umocnieniu Turcji, Polacy intensywnie starali si� o podniesienie cywilizacyjne Turcji, w�wczas kraju straszliwie...

Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.

Typowym przyk�adem takich dzia�a� by�y inicjatywy genera�a J�zefa Bema. Schroniwszy si� do Turcji w 1849 roku po kl�sce w�gierskiej wojny niepodleg�o�ciowej, Bem dojrza� w kraju su�tan�w najwi�ksz� szans� na przysz�e wsparcie Polski w wielkiej wojnie narod�w. Skierowany przez w�adze tureckie do syryjskiego Aleppo zbudowa� tam fabryk� saletry niezb�dnej do produkcji prochu i opracowywa� kolejne projekty modernizacji armii tureckiej. W memoria�ach do w�adz tureckich dowodzi� konieczno�ci przygotowania si� Turcji do nieuniknionej wojny z Rosj�, projektowa� utworzenie arabskiego korpusu kawalerii z polskimi oficerami na czele. Na kr�tko przed �mierci� w 1850 roku Bem rozbi� przypuszczony na Aleppo atak koczowniczych plemion bedui�skich. Polscy emigranci w Turcji starali si� konsekwentnie wzmacnia� Turcj� dla przeciwdzia�ania ekspansjonistycznym planom Rosji, jako najci�szego zaborcy Polski. Stanowili licz�c� si� si��. W drugich dziesi�cioleciach po 1850 roku w Turcji przebywa�o oko�o 350 polskich emigrant�w: oficer�w, in�ynier�w i rzemie�lnik�w, kt�rzy oddali swe umiej�tno�ci s�u�bie dla wzmocnienia Turcji, budowali forty w rozlicznych wilajetach tureckich. Polskim in�ynierom zawdzi�czano opracowanie nowoczesnych map Ba�kan�w, Kurdystanu i Syrii. �wietny znawca historii polskiej my�li technicznej Boles�aw Or�owski pisa� na temat wyj�tkowo du�ej roli Polak�w w modernizacji Turcji m.in.: Od 1854 r. Polacy zbudowali zr�by sieci telegraficznej w imperium tureckim na Ba�kanach, w Azji Mniejszej i w Syrii. Czo�owymi pionierami w tej dziedzinie byli wykszta�cony we Francji weteran Powstania Listopadowego i powstania w�gierskiego Franciszek Sokulski oraz (...) Brzozowski (z zawodu agronom) (B. Or�owski, �Nie tylko szabl� i pi�rem", �Przegl�d Techniczny", 1 listopada 1981 r.). Zdaniem Or�owskiego Polacy odegrali w Turcji rol� wyj�tkow�, nadaj�c ton rozwojowi nowoczesnej techniki i organizacji �ycia. Po zorganizowaniu w Turcji w 1865 roku pa�stwowej administracji dr�g i most�w Polacy zaj�li w niej liczne czo�owe stanowiska. Kilkunastu Polak�w zosta�o naczelnymi in�ynierami w poszczeg�lnych wilajetach, tj. prowincjach imperium osma�skiego, cz�sto odpowiadaj�cych obszarem dzisiejszym pa�stwom, takim jak Irak czy Bu�garia. W�r�d polskich oficer�w, kt�rzy przybyli na emigracj� do Turcji, nie brakowa�o postaci prawdziwie barwnych i awanturniczych. By przypomnie� cho�by Antoniego Aleksandra Ili�skiego (Iskindera Pasz�), by�ego �o�nierza Powstania Listopadowego. Po d�ugoletnich tu�aczkach emigracyjnych (walczy� m.in. jako torreador w Hiszpanii, p�niej bi� si� w Algierze, Afganistanie, Indiach i Chinach) zosta� adiutantem genera�a Bema w czasie jego boj�w siedmiogrodzkich 1849 roku. Po przybyciu do Turcji szybko wyr�ni� si� w walkach, ju� w 1854 roku w czasie wojny krymskiej dowodz�c pu�kiem tureckich �zaptyj�w". P�niej dowodzi� tureck� stra�� przedni� w czasie wyprawy do Gruzji. Kulminacj� jego tureckiej kariery sta�a si� nominacja na gubernatora w Bagdadzie (zob. W. Pob�g-Malinowski, �Najnowsza historia Polski", London 1967, t. I, s. 132-133). Niemniej barwn� i awanturnicz� postaci� by� inny polski oficer Micha� Czajkowski (Sadyk Pasza), znany te� jako autor bardzo poczytnych w swoim czasie powie�ci kozackich. Wsp�dzia�aj�c z dyplomacj� ks. A. Czartoryskiego odgrywa� on przez kilka dziesi�cioleci wielce znacz�c� rol� w rozwijaniu antyrosyjskiej akcji u boku Turk�w na Ba�kanach. Historyk profe- 24 25 sor Jerzy W. Borejsza, wysoko oceniaj�c zas�ugi Micha�a Czajkowskiego w przeciwdzia�aniu wp�ywom Rosji carskiej na Ba�kanach, pisa�, i�: (...) jako szef agencji Hotelu Lambert w Konstantynopolu Czajkowski ujawni� w pe�ni swoje talenty organizatora i polityka, wywieraj�cego wp�yw na rz�d turecki i organizuj�cego S�owian ba�ka�skich. To jemu zawdzi�cza� Aleksander Karadijordjewi� utrzymanie si� na tronie serbskim. To on sta� si� rzecznikiem praw bu�garskich w Konstantynopolu (podkr. - J.R.N.). Stara� si� odci�gn�� S�owian tureckich od Rosji i ustawicznie forsowa� spraw� polsk� w polityce tureckiej, wysy�a� emisariuszy na Kaukaz do narod�w walcz�cych z caratem i penetrowa� skupiska starowierc�w i Kozak�w wzd�u� europejskiej granicy Rosji (...) podczas wojny krymskiej poprowadzi� sformowany przez siebie pu�k kozak�w su�ta�skich i zas�yn�� pod tureckim imieniem Sadyka Paszy (J.W. Borejsza, �Pi�kny wiek XIX", Warszawa 1984, s. 389). Dodajmy, �e za zas�ugi w walkach przeciwko Rosjanom w dobie wojny krymskiej Turcy mianowali Czajkowskiego gubernatorem wojennym Bukaresztu. Niestety, pod koniec �ycia Czajkowski zw�tpi� w jakiekolwiek szanse dalszej walki o spraw� polsk� i pokaja� si� wobec w�adz rosyjskich. POLAK - PREKURSOREM IDEI TURECKIEGO ODRODZENIA NARODOWEGO Szczeg�lnie du�e, trudne do przecenienia zas�ugi dla Turcji odda� inny oficer polski Konstanty Borz�cki, by�y uczestnik walk pod dow�dztwem genera�a Bema na W�grzech. Wszed�szy na s�u�b� w armii tureckiej pod mianem genera�a D�eladdina Paszy, Borz�cki zosta� kapitanem sztabu generalnego armii tureckiej i naczelnikiem dzia�u kartografii w Seraskieracie. Uczestnicz�c w kolejnych walkach tureckich przeciw Rosji doszed� do rangi genera�a. Nie wyczyny bojowe jednak, lecz dzia�alno�� polityczna Borz�ckiego sta�a si� jego najwi�kszym powodem do chwa�y w Turcji. Chodzi�o o jego og�oszon� w 1869 roku prac� �Les Turcs ancients et moderns". By�o to pierwsze w historii Turcji opracowanie dziej�w narodu tureckiego stanowczo obalaj�ce twierdzenia niekt�rych zachodnich historiograf�w o ni�szo�ci kulturowej Turk�w. Ksi��ka Borz�ckiego dostarcza�a bardzo wiele argument�w wzmacniaj�cych turecki patriotyzm i poczucie dumy narodowej. W kilkadziesi�t lat po �mierci Borz�ckiego zacz�to wys�awia� jego rol� jako swego rodzaju tw�rc� tureckiej �wiadomo�ci narodowej. Widziano w nim czo�owego inicjatora ruchu ideologicznego, kt�ry d��y� do przekszta�cenia kosmopolitycznej spo�eczno�ci osma�skiej w nowoczesny nar�d turecki. O bardzo wielkiej roli wspomnianej ksi��ki Borz�ckiego �Les Turcs ancients et modernes" w kszta�towaniu poczucia narodowego Turk�w pisa� m.in

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.