Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
614
hrabstwa z wyboru pierwszy wprowadził rząd lorda Salisbury w 1888 r. Aż do
tej daty angielską prowincją wiejską rządzili arystokratyczni sędziowie pokoju.
Tak więc Anglia wiejska była arystokratyczna, a znaczyło to w XVIII w.,
że Anglia w swej większości była arystokratyczna. Ten stan rzeczy utrzymał
się, aż wreszcie rewolucja przemysłowa uczyniła Anglię demokratyczną
przekształcając ją ze społeczeństwa głównie wiejskiego w społeczeństwo
głównie przemysłowe i miejskie, w którym arystokracja nie posiadała żadnej
przyrodzonej władzy.
Dwie sprawy wyróżniały szczególnie rząd Brytanii od rządów ancien
regime'u na kontynencie: kontrola parlamentarna oraz wolność osobista, słowa
i prasy. Brytyjczycy doskonale zdawali sobie sprawę z tych przywilejów i byli z
nich bardzo dumni. Patrzyli z pogardą na Francuzów, Włochów i Niemców,
jako na ludy ujarzmione przez księży, królów i szlachtę, różniące się od
wolnourodzo-nych Anglików. Wolność uzyskano w Brytanii tak późno i była
ona wciąż taką rzadkością w Europie, że nasi przodkowie stawiali ją nader
wysoko wśród błogosławieństw, jakie stały się ich udziałem.
Niemniej jednak władzę polityczną i społeczną w tym łatwym stuleciu
skupiała w zbyt wielkiej mierze jedna klasa - właścicieli ziemskich. Zbliżał się
czas, kiedy ten niedostatek spotęgował zło społeczne, jakie przyniosła
rewolucja przemysłowa. Lecz za dwóch pierwszych Jerzych, jeszcze przed
nadejściem wielkiej przemiany ekonomicznej, ludność pracująca zarówno w
mieście, jak na wsi, nie miała - jak się zdaje - żadnych pretensji o to, że nie
posiada władzy społecznej i politycznej. Brytyjski człowiek pracy, zwany
wówczas uczciwym yeomanem" (honest yeomari) albo wesołym
terminatorem" (jolly prentice), był zupełnie szczęśliwy, kiedy mógł w okresie
wyborów upić się za zdrowie wyższej sfery". A chociaż nie miał prawa głosu,
mógł stać pod mównicą wyborczą wiwatując albo gwiżdżąc, podczas gdy
kandydat - może syn para - nisko się kłamał mając rękę na sercu, a we
włosach zgniłe jajko, i zwracał się do gawiedzi jako do gentlemanów" prosząc
o ich poparcie, tak jakby to był główny cel jego ambicji. Widok ten wprawiał
cudzoziemskich obserwatorów w zachwyt i zdumienie. Duch arystokracji i
duch praw ludu zdawały się kroczyć razem w doskonałej harmonii,
charakterystycznej dla Anglii w tej epoce. Doprawdy, bywały gorsze niż wtedy
stosunki między bogatymi i biednymi i między rządzącymi i rządzonymi. Nie
istniała wówczas nienawiść klasowa, a chociaż przedział między najwyżej i
najniżej stojącymi był duży, można było zauważyć nieskończoną ilość gradacji i
brak sztywnych barier klasowych, jakie istniały na kontynencie. Jednak ów
beztroski dobrotliwy stan społeczeństwa nie mógł przetrwać rewolucji
przemysłowej.
615
Szczególnym zadaniem XVIII wieku było upowszechnianie zdrowego
rozsądku i racjonalizmu w życiu i umysłowości, cywilizowanie obyczajów oraz
nadawanie postępowaniu ludzi cech humanitarnych. Stulecie, które rozpoczęło
się powszechnie chwalonym traktatem Asiento w sprawie zaopatrywania
Południowej Ameryki w niewolników, zakończyło się zjednaniem opinii
publicznej przez Wilber-force'a i Komitet do Walki z Handlem Niewolnikami.
Ruch ten ocalił cywilizację na trzech kontynentach i był wytworem
szczególnych właściwości religijnych i racjonalistycznych epoki Wesleya i
Woltera. Beccarii i Johna Howarda.
Kiedy Stuartowie przestali panować, angielską klasę wyższą mogły
reprezentować w powieści typy tak rozbieżne pod względem kultury i
obyczajów, jak dziedzic Western" - z jednej strony, a dziedzic Allworthy" * i
sir Roger de Coverley - z drugiej. Pod koniec stulecia, gdy zaczynała pisać
Jane Austen, istniał już uregulowany wzorzec obyczajów i mowy wśród
gentlemanów.
. W Bath królował Piękny Nash" (um.1762) (Beau Nash) i uczył reguł wy-
twornego towarzystwa wiejskich sąuires, którzy się tam udawali wraz z
rodzinami; przyspieszył też zniknięcie szpady jako właściwej ozdoby boku
gentlemana. Z tej przeważnie racji zmniejszyła się bardzo liczba krwawych
burd i rozpowszechnionych pokolacyjnych bijatyk o fatalnych skutkach, których
nazajutrz żałowano
|
WÄ
tki
|