Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Miasta zachodniopomorskie - w liczbie około 60 - nie rozwijały się jednolicie. Na czoło wysunęły się te, które pośredniczyły w handlu zagranicznym i te, które były ośrodkami władzy politycznej, a więc: Szczecin, Słupsk, Kołobrzeg, Wołogoszcz i Stralsund. Mimo dogodnych warunków geograficznych nie rozwinęły się one na miarę takich emporiów jak Gdańsk, Toruń czy Wrocław, a liczba ich mieszkańców nie przekraczała kilku tysięcy. Mimo to dochodziło w nich do napięć społecznych charakterystycznych dla całego regionu hanzeatyckiego. Szczególne nasi-
mię(jzy patrycjatem a pospólstwem
.118. Kościół w Kołobrzegu, koniec XIII -1. połowa XV wieku.
wystąpiło w Szczecinie w latach 1 4 1 6- 1 4 1 8 i 1 420- 1 428. W stosunku do władzy książęcej miasta uzyskały znaczny stopień niezależności dzięki wykupom urzędu wójta i rozciągnięciu władzy miejskiej na sąsiadujące terytorium. Pozwalało to im nieraz odgrywać rolę języczka u wagi w walkach toczonych między książętami i panami feudalnymi.
Kultura polska XV wieku
czynniki sprzyjające rozwojowi kultury
W XV wieku w dziedzinie kultury zaznaczył się w Polsce wszechstronny postęp. Było to w równej mierze efektem wewnętrznych przeobrażeń gospodarczych i ustrojowych, co zacieśniających się wciąż kontaktów z innymi krajami europejskimi. Stopniowy wzrost dobrobytu, ale także udział Polaków w misjach zagranicznych, podróżach kupieckich, wyprawach po wiedzę i pielgrzymkach rozbudzał ambicje kulturalne szerszych elit społecznych: duchowieństwa, szlachty i mieszczaństwa. Upowszechnienie technik, wcześniej nie znanych lub w niewielkim stopniu stosowanych, ułatwiało produkcję przedmiotów użytkowych, nieraz o luksusowym charakterze, kształtujących gusty i upodobania liczniejszej niż niegdyś grupy odbiorców. Hutnictwo szkła, wynalazek i następnie zastosowanie w praktyce druku miały rewolucyjne znaczenie w procesie udostępniania osiągnięć literatury i sztuki. Polska włączyła się żywo w nurt późnośredniowiecznej kultury rycerskiej, czerpała z niej pełnymi garściami, ale i wnosiła do niej własny, oryginalny wkład. W 2. połowie XV wieku pojawiać się zaczęły nowoczesne prądy światopoglądowe i estetyczne, związane z humanizmem.
182
- Społeczeństwo polskie XV wieku i jego przemiany
poezja
w języku
polskim
Niewątpliwy był postęp w zakresie umiejętności czytania, pisania i rachowania. Obok duchowieństwa przyswajało je sobie masowo mieszczaństwo, dla którego ze względów zawodowych znajomość ta była niezbędna. Także część szlachty (na razie niewielka) posiadła praktyczną znajomość łaciny nie tylko w mowie, lecz i w piśmie. Łacina dominowała wprawdzie nadal niepodzielnie w kancelariach, w nauce, w literaturze i epistolografii, ale obok niej pojawiać się zaczęły utwory pisane w języku polskim, głównie poetyckie, jak np. Słoty Wiersz o zachowaniu się przy stole, Andrzeja Gałki z Dobczyna Pieśń o Wiklefie, anonimowa Satyra na leniwych chłopów czy również anonimowa Pieśń o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego.
upowszechnienie szkolnictwa
Czynnikiem decydującym o poziomie oświaty był stan szkolnictwa. W XV wieku, w związku z powstawaniem nowych parafii, zwiększyła się liczba związanych z nimi szkółek. Nadal wdrażały one uczniów w podstawowe umiejętności pisania i czytania w języku łacińskim oraz posługiwania się kalendarzem kościelnym; uczyły też śpiewu kościelnego i ministrantury. Do wyjątków należały wielkomiejskie szkoły parafialne, jak np. krakowska mariacka, realizująca program w zakresie trivium i quadrivium. Podobny lub nieco niższy poziom osiągały niektóre szkoły katedralne, kolegiackie i klasztorne. Praktyka odbywana w kancelariach i sądach rozwijała umiejętności stylistyczne w zakresie redagowania dokumentów i wprowadzała w problematykę prawną.
Prawdziwym jednak ogniskiem nauki i kultury stał się odnowiony w latach 1390-
Uniwersytet Krakowski
uii ps ru uuuiir u cmną-
-1400 Uniwersytet Krakowski. W odróżnieniu od Studium Kazimierzowskiego otrzymał on wydział teologiczny; obejmował więc odtąd, zgodnie z normami europejskimi, cztery fakultety (prócz wyżej wymienionego: sztuk wyzwolonych, prawa i medycyny)
|
WÄ
tki
|