Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Weizmanna) była współpraca z władzami brytyjskimi w przekonaniu, że rozwiązania uzyskane na drodze kompromisu, a zwłaszcza rozwój osadnictwa żyd. (w znacznej mierze organizowanego w kibucach), są jedyną drogą do realizacji celów. Zbliżało to Agencję Żydowską do ekonomicznego programu L. Brandeisa. W wystąpieniach publicznych zrezygnowano z postulatu utworzenia państwa, ograniczając się do żądań doraźnych: zwiększenia imigracji, wykupywania ziemi z rąk arabskich, rozwoju osiedli żyd. Krytycy (zwłaszcza tzw. Frakcja Radykalna utworzona w 1923 z udziałem I. Griinbauma, przeciwna rozszerzeniu składu Agencji i wpływowi na nią finansjery z USA) twierdzili, iż Agencja nadmiernie ulega brytyjskiej polityce, zamiast się jej przeciwstawić, celem zwiększenia rozmiarów aliji. Brytyjczycy wprowadzili bowiem kwotowe ograniczenia imigracji, dopuszczanej na podstawie certyfikatów, wydawanych organizacjom żyd. Równocześnie przedstawiciele organizacji s. z krajów Europy Środkowej i Wschodniej podjęli działania na rzecz gwarancji praw i bezpieczeństwa mieszkających w nich Żydów. Delegacje wysłane do Paryża na konferencję pokojową w 1919 utworzyły komitet, koordynujący akcję z reprezentacją żyd. z USA; istotną rolę odegrali w nim działacze z Polski. Komitet współpracował w przygotowaniu traktatów gwarantujących prawa mniejszości narodowych zawartych z państwami Europy Środkowej, lecz nie zdołał wprowadzić do nich zasady autonomii narodowo-kulturalnej. Sukcesem było uznanie Żydów za mniejszość narodową, co kwestionował m.in. David Lloyd George, zaś przedstawiciele organizacji żyd. Europy Zachodniej i USA początkowo nie uważali za niezbędne.
W latach dwudziestych kształtowała się radykalna opozycja w SOS; przywódcą jej był Włodzimierz Żabotyński (ur. w Odessie, 1880-1940). Uważał, że - pomimo zmienionych warunków -Żydzi w Europie Środkowej i Wschodniej znajdują się w obliczu zagrożenia, a więc należy przyspieszyć aliję. Opowiadał się za stworzeniem państwa żyd. na całym terytorium Palestyny (włącznie z Transjordanią, oddzieloną od niej przez Wielką Brytanię), odrzuceniem kompromisowej strategii i postulował stworzenie militarnych formacji dla walki przeciw Arabom. W 1920 zorganizował samoobronę w Jerozolimie podczas walk z Arabami (został za to uwięziony). W 1925 stworzył w SOS frakcję rewizjonistów", która w 1935 oderwała się jako Nowa Organizacja Syjonistyczna; pod jej auspicjami powstały oddziały, które organizowały walkę przeciw Arabom, następnie także zamachy przeciw administracji brytyjskiej. W. Żabotyński postulował masową imigrację Żydów do Palestyny wbrew brytyjskim ograniczeniom i pozyskał dla tej myśli rząd polski. Charakterystyczną cechą organizacji tworzonych przez rewizjonistów były atrybuty stowarzyszeń paramilitarnych (dowódcy, dyscyplina, mundury, marsze, ćwiczenia itp), przypominających obyczaje organizacji faszystowskich (ewent. radzieckiego Komsomołu), toteż przeciwnicy nieraz nazywali W. Żabotyń-skiego żyd. faszystą. Sprzyjał temu autorytet, graniczący z uwielbieniem, jaki polityk ten zyskał wśród zwolenników. W latach międzywojennych narastał sprzeciw organizacji arabskich wobec imigracji Żydów do Palestyny i wybuchały konflikty, które skłoniły organizacje żyd. (inicjatorem były związki zawodowe) do stworzenia oddziałów obronnych (Hagana), które wkrótce stały się formacją pod jednolitym dowództwem. Zwłaszcza w latach trzydziestych zaostrzył się konflikt arab-sko-żyd. Skłoniło to polityków brytyjskich do ogłoszenia ograniczonej interpretacji deklaracji Bal-foura, następnie zaś do rozważania projektów podziału Palestyny na dwa państwa (arabskie i żyd.) oraz strefę pod kontrolą brytyjską (wraz z Jerozolimą). Wprawdzie projekt (przedłożony przez Komisję Peela w 1936) został uznany przez polityków s. za niedostateczny, lecz został przez większość zaakceptowany (odrzucili go Arabowie oraz NOS); stanowił przy tym krok naprzód: po raz pierwszy Wielka Brytania uznała formalnie prawo Żydów do stworzenia własnego państwa w Palestynie. Równocześnie wzrastał nacisk organizacji żyd. na zwiększenie kwot imigracyjnych, co stało się szczególnie istotne po dojściu do władzy Adolfa Hitlera w Niemczech i prześladowaniach Ży-
451
syjonizm
dów w tym państwie. Wprawdzie wiosną 1933 organizacje żyd. (poparte przez związki zawodowe wielu krajów) ogłosiły bojkot towarów niemieckich, lecz doszło do - kwestionowanego przez część działaczy - porozumienia Agencji Żydowskiej z III Rzeszą, które umożliwiało uchodźcom żydowskim z Niemiec zabranie części swych kapitałów w postaci niemieckich towarów eksportowanych do Palestyny. W przeddzień wybuchu II wojny światowej rząd brytyjski zapowiedział ograniczenie liczby certyfikatów, co wywołało protesty Żydów na całym świecie (manifestacje odbywały się także w Polsce). Stało się także jedną z istotnych przyczyn nieufności do Wielkiej Brytanii, a nawet antybrytyjskiej postawy niektórych działaczy s.
Na tle dyskusji wokół polityki w Palestynie doszło do prób konsolidacji centrowego nurtu SOS, odrzucającego koncepcje socjalistyczne (głoszone zwłaszcza przez Poalej Syjon) oraz rygoryzm religijny Mizrachi, uznającego prymat narodowych celów ponad interesami klasowymi oraz religijnymi. Z inicjatywy działaczy polskich powstał w 1931 Światowy Związek Ogólnych Syjonistów (znany później jako frakcja B), celem zjednoczenia wszystkich organizacji; siedzibę Związku ustanowiono w Krakowie. Spory między politykami zaliczanymi do ogólnych syjonistów uniemożliwiły jednak współpracę, toteż wkrótce powstało Światowe Zjednoczenie Ogólnych Syjonistów (tzw. frakcja A), o bardziej radykalnym charakterze w kwestiach społecznych. Próby połączenia frakcji nie powiodły się. II wojna światowa pogłębiła podziały. Zdecydowana większość opowiedziała się wprawdzie za poparciem Wielkiej Brytanii w wojnie z hitleryzmem, toteż powstała samodzielna Brygada Żyd., a wielu Żydów służyło w armiach alianckich, lecz byli działacze, którzy uważali, że najważniejsze było uzyskanie - z bronią w ręku - możliwości rozwoju osadnictwa i utworzenie państwa. Choć Agencja Żydowska poparła wojnę przeciw III Rzeszy, nie rezygnowała z nielegalnej imigracji do Palestyny, wbrew władzom brytyjskim
|
WÄ
tki
|