Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
w Polsce dzisiaj obowiązuje system złotowy (1 zł dzieli się na 100 gr), w Rosji system rublowy (1 rubel = 100 kopiejek), w Stanach Zjednoczonych system dolarowy (1 $= 100 centów), w Anglii system funtowy (1 L = 100 pensów). W Polsce obowiązywały kolejno systemy denarowy, groszowy i złotowy.
13.3.8. Kurs monety wykonanej w kruszcu przede wszystkim szlachetnym (złoto, srebro, platyna) odpowiada wartości owego kruszcu oraz pracy włożonej
557
w jego obróbkę i sporządzenie zeń monety. Jest to tzw. kurs realny. W obrocie międzynarodowym kurs jednostki pieniężnej określa się według ceny jednostki pieniężnej o charakterze międzynarodowym (np. dukat, talar, dolar, gulden, rubel) lub też w stosunku do ceny określonej jednostki wagowej kruszcu. Inaczej jednak rzecz się ma, gdy moneta została wykonana z kruszcu mało wartościowego. Ani moneta miedziana, ani tym bardziej pieniądz papierowy nie jest zazwyczaj odpowiednikiem ich realnej wartości. Jedynie stwierdzenie kompetentnej władzy, określającej wartość owych znaków, symboli, decyduje
0 tym, że są one odpowiednikiem kruszcu o określanej wartości. Państwo emituje je jako środek zastępczy srebra czy złota i poręcza ich wartość. W wypadku pieniądza papierowego posiada on siłę nabywczą tylko dlatego, że państwo gwarantuje zań kosztownościami czy majątkiem narodowym oraz nadaje mu określoną wartość, czyli określa jego kurs. Kurs taki nazywamy przymusowym. Pieniądz zaś wprowadzony do obiegu w kursie przymusowym nazywamy znakiem wartości.
Należy odróżnić banknot i notę państwową (kasową, czasem zdawkową, najczęściej skarbową) od pieniądza papierowego. Zarówno banknot, jak i nota są zawsze wymienialne na monety kruszcowe (złoto, srebro, miedź) lub kruszec szlachetny, a także spełniają funkcje kredytowe, ale tylko wyjątkowo służyć mogą do zwalniania od zobowiązań finansowych. Kiedy nie są wymienialne na monetę kruszcową i mogą zwalniać od zobowiązań finansowych, uzyskują charakter pieniądza papierowego, który jest po prostu nosicielem znaku pieniężnego o określonej jednostce, wyznaczającego jego wartość. Pieniądz papierowy nie jest nigdy wymienialny na monetę kruszcową lub kruszec. Banknoty pojawiły się najwcześniej w Szwecji w sześćdziesiątych latach XVII w., noty w XVIII w., pieniądz papierowy zaś w czasie I wojny światowej.
13.3.9. Mennica i prawo mennicze są domeną władzy sprawującej nadzór nad monetą lub będącej właścicielem tej monety. Stąd też moneta jest jednym ze szczególnych źródeł historycznych, doskonale i szczególnie czule rejestrujących tendencje centralistyczne państwa oraz jego sytuację społeczno--gospodarczą, aczkolwiek może to być źródło często zawodne. Każda władza, nawet efemeryczna, chcąc podkreślić swą suwerenność, stara się o wypuszczenie swej własnej emisji, czy też ich serii. Prawo bicia i kontrolowania monety stwarzało niejednokrotnie możliwość uzyskiwania dodatkowych dochodów. Te same cele stoją zazwyczaj przed każdą reformą pieniężną.
Mennica, czyli zorganizowany warsztat produkujący monety, znajdowała się zawsze pod nadzorem władzy państwowej. Jedynie w średniowieczu można obserwować udział społeczeństwa w korzyściach z prawa bicia monety, co oczywiście równa się udziałowi niektórych klas społecznych we władzy monarszej. Na czele mennicy stał odpowiedzialny jej nadzorca, zazwyczaj dzierżawca mennicy. Organizował on zarówno procesy produkcyjne, jak
1 kontrolował jakość wybijanej monety. Od XVIII w. staje się on urzędnikiem państwowym. Monety bito albo z blaszek odpowiednio obcinanych, albo
558
z drutu odpowiednio rozpłaszczonego. Monety lane są zjawiskiem stosunkowo rzadkim. Bito monety za pomocą odpowiednich stempli, przygotowywanych przez rysowników, nierzadko artystów, zwłaszcza w czasach nowożytnych. Stemple wybijano albo równocześnie na obu stronach monety odpowiednimi szczypcami, albo kolejno na jednej i drugiej stronie. Technika bicia monety często była tak organizowana, aby nie dopuścić do możliwości fałszowania jej. Stąd też dobra jej znajomość jest nieodzowna do rozpoznania kolejności emisji, a nawet kolejności bicia poszczególnych egzemplarzy w ramach jednej emisji.
13.4. Znaleziska monet i zagadnienia obiegu monety
13.4.1. Większość zabytków numizmatycznych, monet, pochodzi ze znalezisk, odkrywanych głównie w ziemi, rzadziej w innych środowiskach geofizycznych. Należy jednak pamiętać, iż znaleziska te mają w lwiej części charakter przypadkowy. Stąd też wnioski uzyskiwane tą drogą są relatywne. Szczególnie należy pamiętać, że znaleziska monet są dokonywane zazwyczaj pod nieobecność numizmatyka. Stąd też nigdy nie można mieć pewności ani co do warunków przechowywania skarbu, ani też co do jego pełności. Większe znaczenie należy przypisywać znaleziskom obfitym w monety, przy których można posługiwać się metodą statystyczną, niż znaleziskom pojedynczym lub zawierającym niewiele monet
|
WÄ
tki
|