Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Zarzuca się tym metodom, że nie dają wglądu w psychologiczne procesy kształtowania się i ciągłości postaw, że rozpatrują postawy i opinie w oderwaniu od struktur społecznych i procesów historycznych, w których zachodzą. Szukając możliwości wyeliminowania tych braków metod statystycznych, niektórzy socjologowie znowu zwracają uwagę na autobiografii szukają metod ich wyzyskania jako materiałów uzupełniających inne badania.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METODY
Wprowadzenie dokumentów biograficznych jako materiałów socjologicznych wywołało dwie tendencje metodologiczne: l) rozwijanie metody"wykorzystującej jedynie te dokumenty - Jako najlepszy rodzaj materiałów pozwalający na rozwiązywanie wszelkich zagadnień socjologicznych, 2) oraz wykorzystywanie tych dokumentów jako materiałów uzupełniających i pomocniczych. Zastanówmy się najpierw na czym polegała ta metoda. W ścisłym znaczeniu tego słowa -^metoda_dokumentow biograf icz-nych_nazywamy takie prowadzenie badań socjologicznych, wJktorych do rozwiązania postawionego zagadnienia zbie-ra^się tylko materiały^ zawierające relacje ludzi o ich uczestnictwie _w zdarzeniach i procesach stanowiących
619
^zedmiot badań, a na podstąwie^ych relacji dokonuje się dgisUJianych procesów i_stawia hipotęzy^wyjaśniające.
Można sobie np. przedstawić następujące badania" prowadzone tą metodą: Interesuje nas proces przystosowywania się chłopów do pracy w przemyśle, w związku z industrializacją jakiegoś kraju. Aby opisać zjawiska zachodzące w toku tego procesu i zbudować teorię wyjaśniającą, jakie czynniki w tym procesie grają decydującą rolę, możemy zebrać odpowiednią ilość autobiografii byłych chłopów pracujących krótszy i dłuższy czas w przemyśle. Autobiografie te napisane byłyby według naszych wskazówek, a te wskazówki z kolei są podyktowane zespołem hipotez roboczych, z jakimi przystępujemy do badań. Zebrane autobiografie przygotowujemy technicznie do wykorzystania, tzn. sporządzamy do nich indeks zagadnień, dokonujemy selekcji ze względu na zawarte w nich informacje, następnie staramy się wykryć charakterystyczne zjawiska i zdarzenia składające się na proces przystosowania, czynniki, jakie na ten proces wpływają, przedstawić typowy przebieg tego procesu i dać teorię wyjaśniającą. Autobiografie zawi^ra.la^opisy indywidualnych przeżyć chłopów, którzy przenieśli się ze wsi do fabryk. Z owych opisów socjolog wyciąga te wszystkie dane, które są mu potrzebne do rozwiązania badanego problemu.
Lecz dokumenty biograficzne mogą być wykorzystane takżeTi do innych celów. Robert Angell wyróżnia sześć różnych celów użytkowania autobiografii:^) Lektura obszernych zbiorów autobiografii, dających szerokie i sugestywne opisy różnych grup i środowisk społecznych, różnych typów osobowości ludzkich, może nasunąć badaczowi pewne nowe idee ogólne, wytyczające jego badaniom określony kierunek. Te idee ogólne nie są konkretnymi hipotezami wymagającymi sprawdzenia, lecz raczej pewnymi intuicjami, ,,teoriami" ogólnymi. (^) Dokumenty osobiste mogą nasunąć pewien zespół hipotez dotyczących konkretnych zjawisk i procesów, mogą także dostarczyć materia-
620
łów do ich weryfikacji. Weryfikacja taka wymaga dokładnego i ścisłego postępowania w analizie dokumentów, o czym będzie mowa poniżej.^ W mniej rygorystycznym postępowaniu - dokumenty osobiste dostarczają badaczowi materiału ilustrującego pewne z góry powzięte hipotezy. W tym wypadku socjolog ulega pokusie potraktowania opisów zawartych w autobiografiach jako opisów naukowych i podane przez autorów fakty przytacza jako uzasadnienie ilustrujące nie sprawdzone przez siebie tezy.^ (C/ Dokumenty osobiste mogą także służyć do weryfikowania hipotez nie z nich zaczerpniętych. Może się zdarzyć, że badacz zebrał inne materiały i na ich podstawie wysuwa hipotezy czy wyjaśnienia teoretyczne, a dokumenty osobiste traktuje jako materiał kontrolny. O. Dokumenty osobiste mogą posłużyć za materiał umożliwiający zrozu' mienie (a więc nie wyjaśnienie) pewnych procesów psychospołecznych zachodzących w grupach, instytucjach, czy też w indywidualnych osobowościach
|
WÄ
tki
|