Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Kiedy oba warunki występują równocześnie, prawdopodobnym rezultatem będzie rewolucja agrarna, w której silny, oparty
Zob. J. Paige, Agmrian Bevolution. Social Mwements and Erport Agriculture in the Underdeveloped World, New York 1975, s. 70-71.
654
C. Tilly
na chłopstwie ruch partyzancki, zorganizowany przez narodową czy komunistyczną partię, próbuje zniszczyć tak wiejską klasę wyższą, jak i instytucje państwa oraz utworzyć nowe społeczeństwo"5.
Ponadto Paige dokonuje dalszych rozróżnień dotyczących korelacji między rewolucyjnymi ruchami narodowymi a rewolucyjnymi ruchami socjalistycznymi. Jakkolwiek uwzględnia mobilizacje, działania zbiorowe i interakcje strategiczne, to podstawą swej teorii czyni przewidywanie działania na podstawie interesów. My natomiast zajmujemy się tu procesami politycznymi, które wiodą od zorganizowanych i skontaktowanych interesów do rewolucji.
Bezpośrednie przyczyny sytuacji rewolucyjnych
Przyjrzyjmy się bliżej implikacjom określenia sytuacji rewolucyjnej jako wielowladzy. Z definicji wynikają trzy bezpośrednie przyczyny wielowiadzy:
1. pojawienie się konkurentów, lub koalicji konkurentów, wysuwających alternatywne żądania wyłącznej kontroli nad rządem;
2. poparcie tych żądań przez znaczną część ludności (zwłaszcza gdy poparcie to jest pobudzane przez zakazy czy przeciwstawne posunięcia ze strony rządu);
3. niezdolność lub niechęć przedstawicieli rządu do zlikwidowania alternatywnej koalicji i/lub poparcia dla jej żądań.
W tej perspektywie wyróżnikami sytuacji rewolucyjnej są oznaki pojawienia się alternatywnego organizmu politycznego. Być może oznaki te mają związek z warunkami, które inni badacze określali jako przyspieszające rewolucję: wzrost niezadowolenia, konflikt wartości, frustracja czy relatywna deprywacja. Jednakże związek ten musi być udowodniony, a nie tylko założony. Jeśli nawet okaże się, że niezadowolenie, konflikt wartości, frustracja i relatywna deprywacja podlegają fluktuacji w ścisłym powiązaniu z pojawianiem się i znikaniem alternatywnych organizmów politycznych - rezultat taki zaskoczyłby mnie - to należy jeszcze oczekiwać poparcia przez znaczącą część społeczeństwa, niezależnie od motywów, żądań kontroli nad wiadzą sprawowaną przez dotychczasowych członków organizmu politycznego.
Dlaczego więc w USA nie wybuchła rewolucja na początku wielkiego kryzysu ekonomicznego wiatach trzydziestych? Nie przypisuję tu sobie specjalnej wiedzy. Przyjmując jednak, że klasa robotnicza jest główną kandydatką do kontrmobilizacji, można wyróżnić następujące czynniki, które niszczyły ten jej potencjał", nistó poziom początkowy mobilizacji; brak wyalienowanych partnerów koalicyjnych wewnątrz organizmu politycznego; przeniesienie (przynajmniej relatywne) ciężaru alienacji na takie niemobilizowane grupy jak Murzyni; stosunkowo mało kosztowne dla rządu ustępstwa wobec związków (np. prawo związków przemysłowych do organizowania się) w zamian za lojalność. Faszyści niemieccy i włoscy poszli inną drogą, rozmyślnie mobilizując klasę robotniczą. Inne państwa zapłaciły cenę demobilizacji w postaci II wojny światowej.
Barrington Moore6 zaproponował w eseju, który powstał po wielkich badaniach porównawczych, cztery warunki wstępne większych rewolucji:
1. utrata przez elitę jednolitej kontroli nad armią, policją i innymi aparatami przemocy;
2. pojawienie się ostrych konfliktów interesów wewnątrz klas dominujących";
3. rozwój szerokiego sprzeciwu wobec przeważających sposobów myślenia i dominujących wyjaśnień oraz uzasadnień ludzkiego cierpienia;
4. mobilizacja mas rewolucyjnych, najprawdopodobniej przez gwałtowne pogorszenie się warunków życia codziennego w połączeniu ze wzrostem niedoli.
s Ibidem, s. 358-359.
6 Zob. B. Moore jun., Reoolution in America?, New York Review of Books" 1969, nr 30.
Rewolucja i rebelia
655
Pierwsze dwa są zasadniczo tym samym warunkiem: fragmentacja klasy politycznej na więcej niż jedną koalicję; każda jest potencjalną pretendentką do wyłącznej kontroli nad rządem i każda potencjalną partnerką koalicyjną dla szybko mobilizujących się konkurentów. Warunek trzeci może być spełniony zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz klasy politycznej. Ulokowani na zewnątrz wyrażają swój gniew z powodu wykluczenia, a niektórzy członkowie klasy politycznej odpowiadają na te skargi sympatią lub manipulacją.
Mobilizacja mas rewolucyjnych powoduje nagle pojawienie się nowego konkurenta. W swoich analizach czy refleksjach historycznych nie znalazłem podstaw do założenia, że mobilizacja musi być nagta bądź musi wywodzić się z nieszczęścia. Ale jeśli zdarza się taki typ zapalnej mobilizacji, mniejsza się szansa na rywalizację bez przemocy, testowanie możliwości i formowanie koalicji, co należy do rutynowego sposobu pozyskiwania władzy; zwiększa natomiast prawdopodobieństwo kondensacji.
Znacznie zawęziliśmy pole naszych wyjaśnień i prognoz. Trzeba teraz określić i znaleźć sytuacje, w których zachodzą trzy powiązane ze sobą okoliczności:
1. pojawienie się konkurentów mających wyłączne, alternatywne roszczenia; |f 2. znaczące poparcie dla tych roszczeń; I- 3. niezdolność rządu do represji
|
WÄ
tki
|