D...

by³ równie¿ autorem pracy teoretycznej dotycz±cej problemu ¶wiat³a. Malarstwo D. jako jeden z najwcze¶niejszych przyk³adów abstrakcji, wywar³o wp³yw na wielu artystów wspó³czesnych (m.in. na P. Kleego). K. Adams Orfizm, w: Kierunki i tendencje sztuki nowoczesnej, praca zbiorowa. Warszawa 1980. Denis [dóni] Maurice, ur. 1870, zm. 1943, franc. malarz i teoretyk, wspó³za³o¿yciel grupy nabi¶ci. Kszta³ci³ siê kopiuj±c dawne malarstwo w Luwrze oraz w prywatnej paryskiej szkole artystycznej Academie Derain Julian. Wraz z malarzem P. Serusierem i innymi nabistami walczy³ z naturalizmem w malarstwie, formu³uj±c m.in. s³awn± definicjê "obrazu autonomicznego", rz±dz±cego siê w³asnymi prawami. Postulowany zwrot ku dawnej tradycji sztuki franc. sprzed naturalizmu okre¶la³ jako "neotradycjonizm". Tworzy³ symboliczne kompozycje figuralne, obrazy rei., portrety, krajobrazy i sceny rodzajowe. Stylistyka obrazów D. nawi±zuje do malarstwa wczesnego renesansu, widoczne w niej jest zafascynowanie sztuk± jap. Uproszczone formy D. rytmizowal w dekoracyjn± arabeskê, wype³nian± pastelowymi barwami (Wieczór, Muzy). Ilustrowa³ wiele ksi±¿ek oraz czasopismo "La Revue Blanche", popieraj±ce symbolistów. Prowadzone m.in. we W³oszech studia nad malarstwem rei. (np. Fra Angelica, Giotta) doprowadzi³y go do wypracowania w³asnej formu³y ¶ródziemnomorskiego klasycyzmu, uto¿samianego ze sztuk± chrze¶cijañsk± (Bo¿e Narodzenie, Raj, Zwiastowanie). Od ok. 1900 wykonywa³ liczne polichromie i witra¿e w ko¶cio³ach Francji, a tak¿e w gmachach publicznych Pary¿a i Genewy. Europejskie malarstwo monumentalne XX w. zawdziêcza D. do¶æ powierzchown±, ale maj±c± du¿e walory dekoracyjne, formu³ê obrazu ¶ciennego. W wielu artyku³ach i rozprawach teoretycznych D. wypowiada³ siê za ci±g³o¶ci± wielkiej tradycji klasycznej, próbowa³ te¿ zdefiniowaæ wspó³czesn± sztukê religijn±. E. Grabska i H. Morawska Arty¶ci o sztuce. Warszawa 1969. Derain [dórê] Andre, ur. 1880, zm. 1954, franc. malarz, grafik i rysownik. Studiowa³ nauki techniczne, nastêpnie malarstwo w prywatnej szkole Academie Carrie-re w Pary¿u, gdzie pozna³ m.in. H. Matis-se'a. W 1906 podró¿owa³ do Londynu. Podczas I wojny ¶wiatowej walczy³ na Dientzenhofer froncie. W 1935 osiedli³ siê w Chambour-cy. Najbli¿szym przyjacielem i towarzyszem pracy D. byt M. Vlaminck. Po wspólnych wystawach, zw³. po Salonie Jesiennym w 1905, zostali obdarzeni przez krytyka L. Vauxcellesa mianem fo-wistów. Od 1906 byli sponsorowani przez marszanda M. Yollarda. Obrazy D. powstawa³y pod wp³ywem neoimpresjoniz-mu, choæ stosowa³ on kolory bardziej jaskrawe, zawsze czyste, z pominiêciem bieli, a poci±gniêcia pêdzla by³y du¿o szersze. Malowa³ g³. martwe natury, portrety, czasem akty; po podró¿y do Londynu seriê widoków Tamizy. Intrygowa³ go równie¿ temat drzewa (np. Stare drzewo). D. d±¿y³ do efektownej maniery malarskiej (np. na obrazie Most Westminster dekoracyjna linia ulicy, biegn±cej nad rzek±, i mostu jest przerywana liniami drzew). Po I wojnie ¶wiatowej D. powróci³ do realizmu, odszed³ od pointylizmu i stosowa³ barwy ciemniejsze. Malowa³ przede wszystkim portrety (Portret Paula Poiret, Portret Zborowskiego) i martwe natury z przewijaj±cym siê motywem klowna (Ariekin i Pierot). Po II wojnie ¶wiatowej oprócz malarstwa D. rozwija³ równie¿ wcze¶niejsze zainteresowania ilustracj± ksi±¿kow±, scenografi± oraz rze¼b±. S. Whitfieid Fowizm, w: Kierunki i tendencje sztuki nowoczesnej, praca zbiorowa, Warszawa 1980. Dientzenhofer [dincenhofer], rodzina architektów niem. z pd. Bawarii, dzia³aj±cych w 2. pó³. XVII i w XVIII w. w Czechach i Frankonii, nawi±zuj±cych do sztuki barokowej. Rodzina D. wywar³a wp³yw na pó¼nobarokow± architekturê niem.-czes.-¶l±sk±. Georg, ur. 1642, zm. 1689, brat Christo-pha, Johanna i Johanna Leonharda; wspó³pracowa³ z Christophem przy budowie kaplicy ¦wiêtej Trójcy w Kappel pod Waldsassen, a tak¿e, wzoruj±c siê na barokowej architekturze rzym., zaprojek towa³ ko¶ció³ ¶w. Marcina w Bamber-gu. Christoph, ur. 1655, zm. 1722, brat Geo-rga, Johanna i Johanna Leonharda, ojciec Kiliana Ignaza; od 1685 dzia³a³ w Czechach. W Pradze wzniós³ korpus ko¶cio³a ¶w. Miko³aja. Jego prace wykazuj± powi±zania z projektami w³. architekta doby baroku G. Guariniego. Johann Leonhard, ur. 1660, zm. 1707, brat Christopha, Georga i Johanna; projektowa³ pa³ace (w Bambergu) i ko¶cio³y (w Walldum), a tak¿e klasztory (w Banz). Johann, ur. 1663, zm. 1726, brat Christopha, Georga i Johanna Leonharda; po pobycie w Rzymie, od 1700 dzia³a³ w Ful-dzie, gdzie wzniós³ katedrê i pa³ac opatów. Zbudowa³ pa³ac w Pommersfelden oraz wiele innych budowli ¶wieckich i ko¶cielnych, w których wyra¼nie odbi³ siê wp³yw sztuki architektów w³. baroku - F. Borrominiego i Guariniego. Kilian Ignaz, ur. 1689, zm. 1751, syn Christopha, najm³odszy i najwybitniejszy z ca³ej rodziny; dzia³a³ przede wszystkim w Czechach, gdzie uchodzi³ za g³. przedstawiciela architektury barokowej, oraz na ¦l±sku. Jego architekturê cechuj± dynamika i rozmach bujnych, swobodnie ³±czonych i malowniczych form. Jest autorem wielu ko¶cio³ów, m.in. w Pradze (np. Jana Nepomucena, ¶w. Tomasza), w Legnickim Polu, w Kar³owych Warach