Anzelma...

Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.

Doktryna nominalistyczna Roscelina grozi�a przekszta�ceniem Tr�jcy �wi�tej w trzech Bog�w, w troisto�� ich substancji; pot�piona w 1092 przez synod w Soissons (przyp. t�um.). 66 WALKA Z KOMENTARZAMI by�o ich wi�cej, na bardzo delikatny i wra�liwy problem Tr�jcy �wi�tej i doszed� do wniosku, �e istnieje trzech oddzielnych Bog�w. Potem znik�, a jego pogl�dy znamy tylko z cytat�w w pismach przeciwnik�w. My�lano w�wczas na spos�b �powszechny": wszystko mia�o odniesienie do powszechno�ci Ko�cio�a i systemu wiary, kt�remu s�u�y� mia�a tak�e filozofia. Wed�ug uj�� dzisiejszych by�yby to problemy teorii poznania; wszystkie jednak pr�by obja�niania my�li �redniowiecznej przy zastosowaniu p�niej rozwini�tej teologii s� wysoce w�tpliwe. Za ka�dym s�owem i poj�ciem sta� w�wczas ca�y, inny zupe�nie �wiat; inny jest j�zyk, owa �redniowieczna �acina, tak oporna na wszelkie pr�by przek�adu. Za ka�dym s�owem stoi ponadto autorytet Ko�cio�a, a o wielu spo�r�d najodwa�niejszych my�licieli dowiadujemy si� tylko z ko�cielnych ekskomunik, z wybranych i pot�pionych tez, kt�re wcale nie musz� by� zgodne z ich orygina�ami. Wyobra�enie o �realno�ci" unosz�cej si� nad przedmiotami czy o substancjalno�ci, kt�rej odbiciem jedynie s� przedmioty �wiata ziemskiego, okre�lono by dzisiaj jako �hiperidealizm", pod poj�ciem za� �realizmu" rozumie si� dzi� zupe�nie co� innego ni� w �redniowieczu. By jednak nie popa�� w zadufanie, pami�tajmy, �e ma�o kt�re poj�cie ma tyle znacze� i zastosowa� co realizm; w terminologii dzisiejszej mo�na go obja�nia� lub popiera� jako �realizm spo�eczny", kt�ry przedstawia cz�owieka nie takim, jaki jest, ale takim, jaki mia�by by� wed�ug okre�lonej ideologii. Nie inaczej post�powa�a my�l scho-lastyczna. Cz�owiek mia� by� w��czony w uniwersaln� struktur� Ko�cio�a hierarchicznego, a tam poj�cia og�lne by�y realno�ci�. Walki toczy�y si� d�ugo i ze zmiennym szcz�ciem, a trudno�ci, na jakie napotykano w d��eniu do tego, by raz na zawsze ustalone sprawy wiary w��czy� do obja�nie� filozoficznych, prowadzi�y do najr�niejszych kompromis�w; najwi�ksze znaczenie mia� �realizm umiarkowany" Tomasza z Akwinu. Jego nauka jest umiarkowana, utrzymana w proporcjach, wywa�ona a� nadludzko, czy mo�e nieludzko. Nie znalaz�o si� w niej miejsce na nic osobistego ani z tw�rcy, ani z dziej�w mu wsp�czesnych, kt�re Tomasz z Akwinu ca�kowicie, jak �aden inny my�liciel �redniowiecza, pomija; ani jeden odg�os skandalicznych walk mi�dzy cesarzem a papie�em nie przenika do spokojnych obszar�w, kt�re nakre�li� syn wysokiego dostojnika z otoczenia heretyckiego cesarza Fryderyka II. Owym wielkim s�owem, kt�re Tomasz wprowadzi� do dyskusji, jest rozum; w ca�okszta�cie porz�dku �wiata Tomasz widzi zgodny ze swoj� natur� model jedno�ci rozumu i wiary; rozumny i zgodny z wol� Boga jest �ci�le hierarchiczny ustr�j spo�eczny �wiata i ustr�j Ko�cio�a. Dla Ko�cio�a rzymskiego Tomasz z Akwinu sta� si� wi��cym Nauczycielem dopiero po �mierci Lutra, od czasu soboru trydenckiego, nast�pnie 67 DOJRZEWANIE BUNTOWNIKA WALKA Z KOMENTARZAMI za� w r�nych odmianach neotomizmu. Nieprzypadkowo Luter go nie przeczyta�, a to, co pozna�, zdecydowanie odrzuci�; przyczyn� by�o i to, �e jego zakon niech�tnie spogl�da� na wielkiego mistrza dominikan�w. Luter odrzuci� go wi�c nie tylko dlatego, �e od Akwinaty odpycha�a go bezosobowo��, cho� i to mog�o gra� rol�; istnieje co� takiego jak pokrewie�stwo charakter�w, na tym za� gruncie bli�szy Lutrowi by� Augustyn, a tak�e Bernard z Clairvaux, w kt�rym Luter ceni� wielkiego kaznodziej� i obro�c� ludu. Chodzi tu mniej o poszczeg�lne tezy i dogmaty, mniej, ni� chc� to dostrzec szerokie i liczne por�wnania definicji. Przede wszystkim Luter by� z zasady przeciwnikiem filozofii w kwestiach wiary. G��wnym zarzutem Lutra by�o to, �e Tomasz wprowadzi� � pocz�tkowo odrzucanego � Arystotelesa jako filozofa i wi��cy autorytet. �On � Tomasz �jest odpowiedzialny za to, �e panuje teraz Arystoteles, burzyciel wszelkiej pobo�no�ci." Luter nienawidzi filozoficznych spekulacji, �stu kwestii" zaczerpni�tych z poga�skiego filozofa � �ani w tym s��wka, kt�re by mog�o da� ufno�� w Boga". M�wi o tym nieustannie, �bo zwiod�a go metafizyka"; taka jest zasadnicza opinia Lutra o Tomaszu. Metafizyka: dla Lutra znaczy to po prostu tyle co filozoficzne wnioskowanie, tyle co dedukcje i definicje, kt�rych dopiero co nauczono si� z filozofii staro�ytnej. Z niech�ci� m�wi o �zje�cza�ym" Arystotelesie, a nazywa go tak dlatego, �e dawno ju� utraci� �wie�o��, przeszed�szy przez tyle r�k, t�umaczony z greckiego na arabski, z arabskiego na �acin�, tylekro� przek�adany i transformowany. Z wielkiego badacza przyrody, kt�ry d��y� do obj�cia ca�ej wiedzy swoich czas�w, Arystoteles sta� si� niejako Ojcem Ko�cio�a honoris causa, na kt�rego mo�na by�o powo�ywa� si� bez obaw. Jego wniosek uzyskany w drodze fizykalnego my�lenia, ten, �e z faktu ruchu nale�y dedukowa� istnienie pierwszej, najwy�szej przyczyny, nieruchomej i wszystko wprawiaj�cej w ruch � kt�r� nazywamy Bogiem -wszed� w sk�ad scholastycznych dowod�w logicznych na istnienie Boga; podobnie rzecz si� mia�a z ca�ym szeregiem pi�trowych i �a�cuchowych dowod�w. Wszystko to by�o Lutrowi obce. Nie chcia� takiej architektury. Obca mu by�a ca�a pi�trowo stopniowana nauka, dziel�ca dok�adnie na odcinki drog� do �doskona�o�ci": najwy�szy stopie� by� w �yciu ziemskim w og�le nieosi�galny, drugi ewentualnie, lecz rzadko mo�liwy do osi�gni�cia, dopiero najni�szy by� mo�liwy dla tych, kt�rzy ufali Bogu �z przyzwyczajenia", jak to okre�la Tomasz. Gabriel Biel wychodzi� w swej nauce od najni�szego stopnia, od �zwyk�ego cz�owieka", kt�rego mia� na uwadze Ko�ci�, m�drze uwzgl�dniaj�c s�abo�� swoich dzieci. Tamte ksi��kowe podzia�y by�y schematami czysto my�lowymi, teoretycznymi, bez odniesie� do praktycznego �ycia; stopie� najwy�szy by� w ka�dym razie zastrze�ony dla �wi�tych. Luter buntuje si� przeciw temu wysoce arystokratycznemu porz�dkowi hierarchii. Chce wyst�powa� przed Bogiem jako osoba wobec osoby, sam, bez schod�w i por�czy. Zbyteczne mu s� wszelkie matematy-czno-logiczne dowody na istnienie Boga; B�g i Jego istnienie nie jest dla� przedmiotem pyta�, twierdze� i kolejnych pyta� w odpowiedzi na twierdzenia. Nie chce te� jakiegokolwiek po�rednictwa innych ludzi, a Ko�ci� jest dla niego instytucj� stworzon� przez ludzi. By�o to jego wielkie zawo�anie bojowe. S�yszano je daleko. Ale i w kr�lestwie my�li zasz�y du�e przemiany. Luter nie pozosta� wobec nich oboj�tny, cho� tak bardzo broni� si� przeciw �sofistom"

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.