13...

Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.

Na rysunku tym po��czono strza�kami te pary r�nych znacze� obrabowywania sklepu, kt�re charakteryzowa�a silna asymetryczno�� relacji �za pomoc�", tj. takie, gdzie wysokiej ocenie sensowno�ci zdania ,/i za pomoc� B" towarzyszy�a niska ocena sensowno�ci zdania ,fi za pomoc� A". Rysunek ten wskazuje wyra�nie na istnienie kilku pi�ter mo�liwych sens�w obrabowy- wania sklepu: niekt�re znaczenia s� bardziej bazalne od innych (�pokazanie broni" implikuje �kradzie� pieni�dzy", a ta �ujawnienie niemoralno�ci" i �nara�enie si� policji", ale nie na odwr�t). Vallacher i Wcgner (1985) wykazali w serii bada�, �e stopie� og�lno�ci, na kt�rym cz�owiek identyfikuje sens w�asnego dzia�ania ma istotne kon- sekwencje dla jego przebiegu (np. stopnia podtrzymywania dzia�a� i ich skuteczno�ci), a to samo dzia�anie mo�e zyskiwa� sobie r�ne identyfikacje �poziome" w zale�no�ci od 79 r�nych czynnik�w (np. sens takiego aktu jak �zawarcie ma��e�stwa" zmienia si� nie w zale�no�ci od tego, czy identyfikowany jest na d�ugo przed, tu� przed, czy tu� po zaward| ma��e�stwa). pokazywanie broni NISKI POZIOM ZNACZENI okazanie nara�enie nastraszenie uzyskanie podj�cie nie- si� policji sprzedawcy pieni�dzy ryzyka moralno�ci WYSOKI POZIOM I ZNACZE� Rys. 13. Z�o�ona hierarchia znacze� Ideologicznych dzia�ania �obrabowywanie sklepu" uzyskana w wyni! badania asymetryczno�ci relacji �A za pomoc� B" ��cz�cej wszystkie mo�liwe pary znacze� tego epizodu. Strza� umieszczone na rysunku oznaczaj� wszystkie stwierdzone relacje wyra�nie asymetryczne (Vallacher i WegnJ 1985, zmodyfikowany rys. 3.2.). Z punktu widzenia problemu niniejszej pracy wa�niejsze jest jednak odnotowanie dwii innych fakt�w. Po pierwsze, na ka�dym pi�trze mo�liwe jest istnienie sens�w dzia�anj niezale�nych, tj. takich, kt�re nie implikuj� si� wzajemnie. Warstwa znacze� teleologiczti dzia�ania nie stanowi zatem pojedynczej, przejrzystej hierarchii (w rodzaju tej, jij postuluj� np. teoretycy skrypt�w), lecz jest hierarchi� z�o�on�, co pomna�a mo�liw� lic sens�w dzia�ania. Po drugie, najwy�sze pi�tro znacze� teleologicznych ujawnia takie se dzia�ania, kt�re w og�le nie s� semantycznie podobne, stanowi� wi�c mog� punkt wyj�cia J cz�ciowo alternatywnych, a nawet wzajem sprzecznych dalszych wniosk�w. Owe dalsze wnioski tworz� trzeci� warstw� interpretacji dzia�ania, warstw� zna� personalistycznych, kt�re dotycz� nie tylko w�asno�ci dzia�ania, ale w�asno�ci wykonuj�c je cz�owieka - jego cech wnioskowanych na podstawie obserwacji zachowania. Rys.j ilustruje przyk�adowe znaczenia personalistyczne �uderzania m�otkiem" - mimo prostoty tego aktu, nawet on mo�e prowadzi� do daleko id�cych i wzajemnie wykluczaj�c si� interpretacji personalistycznych (przypisywania aktorowi sprzecznych cech), co nit pliwie zapo�redniczone jest zr�nicowanym odczytaniem celu czy intencji aktora, a wil zr�nicowaniem teleologicznej interpretacji jego dzia�ania. 80 Wskazane trzy poziomy znacze� akt�w zachowania niew�tpliwie r�ni� si� stopniem swojego zautomatyzowania. Znaczenie podstawowe identyfikowane jest automatycznie, tj. szybko, bezwysi�kowo, bezintencjonalnie i nie wymagaj�c szczeg�lnych, �wiadomych delibcracji ze strony podmiotu (Bruner, 1957; Gilbert, Pclham i Krull, 1988; Trope, 1986). Podobnie rzecz si� ma przynajmniej z bardziej konkretnym poziomem znacze� teleologicz- nych. Im bardziej jednak znaczenie teleologiczne ma charakter abstrakcyjny, w tym wi�k- szym stopniu jego interpretacja mo�e by� wynikiem procesu �wiadomie kontrolowanego, co oczywi�cie tym bardziej stosuje si� do znacze� personalistycznych. Niedost�pno�� operacyjnych zasob�w umys�u (wskutek zaanga�owania podmiotu w wykonanie innych r�wnoleg�ych dzia�a�) wymusi� mo�e jednak bardziej automatyczny charakter identyfikacji nawet personalistycznych znacze� dzia�ania, a podobna automatyzacja mo�e by� skutkiem wielokrotnie powtarzaj�cej si� identyfikacji sensu jakiego� dzia�ania (kto�, kto wielokrot- nie mia� nieszcz�cie pilnowa� student�w zdaj�cych egzamin, ka�d� �niezg�oszon�" wymian� zda� mi�dzy zdaj�cymi sk�onny jest traktowa� jako �ci�ganie i przejaw oszustwa, nawet je�eli znudzeni zdaj�cy w istocie snuj� wspomnienia z dzieci�stwa). Interesuj�c� konsekwencj� zr�nicowanego stopnia automatyczno�ci tych trzech poziom�w znacze� jest ich zr�nicowana cz�sto��, czy te� nieodzowno�� ich wyst�powania w trakcie rzeczywistych I interakcji spo�ecznych. Poniewa� interpretacje automatyczne s� niezale�ne od cel�w obserwatora i warunk�w, w jakich dochodzi do pojawienia si� dzia�ania, maj� one wi�ksz� szans� na wyst�powanie uniwersalne (jako nieodzowny element samej obserwacji), podczas gdy interpretacje kontrolowane (szczeg�lnie wnioski personalistyczne) wyst�puj� jedynie w specyficznych okoliczno�ciach. Warstwa znacze� personalistycznych ma te� szczeg�lne znaczenie z punktu widzenia przedmiotu niniejszej monografii, poniewa� logicznie rzecz bior�c kszta�towanie si� ocen interpersonalnych powinno pozostawa� pod znacznie silniejszym wp�ywem personalistycz- j nych znacze� dzia�ania ni� znacze� ni�szego rz�du

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.