Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.
127 n.
:'J Por. Ouspensky, w: Hammerschmidt, Symbolik des orthodoxen und orientalis- Christentums, s. 63-5.
386
Ró¿ne symbole
b±d¼ wrotami pokoju, przez Tego, który sam siê nazwa³ Bram±, Jezus; Chrystusa, Pana naszego, który z Ojcem i Duchem ¦wiêtym ¿yje i króluje Bóg przez wszystkie wieki wieków. Amen"51.
Pomimo osobnego rytu po¶wiêcenia drzwi ko¶cielnych, akt ten stanov tylko czê¶æ obrzêdu po¶wiêcenia ko¶cio³a. Natomiast w Rzymie w lataæ jubileuszowych odbywa siê zupe³nie samoistna ceremonia otwarcia i po¶wiêcenia „¶wiêtych drzwi" (porta sacra). W bazylice ¦w. Piotra sprawu j± papie¿, w trzech innych g³ównych bazylikach - kardyna³owie. Cerem niê rozpoczyna równie¿ trzykrotne uderzenie m³otkiem w mur postaw: ny w obramowaniach drzwi. ¦piewa siê wówczas wybrane wersety Ps³ mu 118: „Aperite mihi..." (w. 18 i 20). Dziêki technicznym urz±dzenie: mur natychmiast siê rozpada i wówczas na odrzwiach osadza siê skrzyæ drzwi wykonane z br±zu. Ojciec ¦wiêty, klêcz±c na progu, zanosi mod!: wê, która wspomina o roku jubileuszowym religii Moj¿eszowej i upras: dla wszystkich wierz±cych, którzy przekrocz± tê bramê, przebaczê: i odpuszczenie wszystkich grzechów. Brama jubileuszowa jest wiêc sy. bólem znów otwartego raju i dostêpu do przeobfitych dóbr zbawiê: Zamkniêcie bramy jubileuszowej na koñcu roku ¶wiêtego jest rówr.: bardzo uroczystym aktem liturgicznym.
Sztuka stara³a siê jak najwspanialej przyozdobiæ wiêksze portale k cielne. Najstarszym przyk³adem (V w.) s± drewniane drzwi ko¶cio³a i-Sabiny na Awentynie. W cyklu scen zaczerpniêtych ze Starego i Now-Testamentu przedstawia siê na nich rozwój idei zbawienia. Przyk: takich typicznych przedstawieñ odnajdujemy tak¿e na drzwiach ko¶æ: ¦w. Zenona w Weronie i katedry w Hildesheim. W okresie gotyku szt wypowiada siê raczej poprzez ozdabianie obramowañ ni¿ skrzyde³ dr; My¶l, ¿e „Chrystus jest bram±", wyra¿a przede wszystkim symbol Be ka albo Maiestas Domini w tympanonie portalu; tê centraln± postaæ c otaczaj± inne postacie, nieraz w wielkiej liczbie.
Podobnie jak istniej± osobno stoj±ce kolumny zwyciêstwa, tak te._ znane wzniesione z kamienia bramy triumfalne, których reliefy p: stawiaj± poszczególne fazy odniesionego zwyciêstwa. Najbardziej zna £uk Tytusa, Konstantyna i Sewera w Rzymie. Starochrze¶cijañska s: rytownicza i rzemios³o artystyczne symbolicznie stara³y siê wyraziæ t: w ten sposób, ¿e krzy¿ albo monogram Chrystusa ozdabia³y ³ukiem bi...
Znany te¿ jest od dawien dawna ludowy zwyczaj stawiania bram z z.-leni, kwiatów i transparentów z okazji przyjazdu kogo¶, kogo chce uroczy¶cie przyj±æ czy rado¶nie powitaæ.
2. Sprzêty Arka
W licznych jêzykach zarówno arkê (arca, kiPwtóc) Noego, jak i Przymierza okre¶la siê tym samym s³owem.
1. Arka Noego. Poniewa¿ sam Bóg przed potopem poda³ dok³acr^t wskazówki dotycz±ce budowy arki (por. Rdz 6,14-16), On by³, je¶li u|A
51 Pontificale Romanum I, 19-22.
Sprzêty
387
im±, Jezusa "ryje i króluje
, ten stanów. nie w latach itwarcia i pc-tra sprawuje iñe. Ceremc-i —ur postawie-wersety Psa. urz±dzeniom za siê skrzydi: zanosi modl;".-: .vej i uprasz. przebaczeñ:-Ijest wiêc syn. : zbawieni;, est równie.
portale ko-ko¶cio³a ¦v ego i Nowe^r ia. Przy k³a:, iriach ko¶cie: gotyku sztur: skrzyde³ drzv. symbol Bare;: . postaæ czês:
.-.va, tak te¿ -reliefy prze dziej znane ¦
cijañska sztu-wyraziæ triu: lukiem bran.
r.ia bram z z: kogo chce _~
ego, jak i A:
j poda³ dok³aæ:
>On by³, je¶li :
mo¿na powiedzieæ, jej architektem. Tê drewnian± budowlê mo¿na nazwaæ raczej p³ywaj±cym domem ni¿ statkiem. W XVII w. pewien holenderski kupiec podj±³ próbê zbudowania, w mniejszej jedynie skali, arki wed³ug proporcji podanych w Biblii. Okaza³o siê wówczas, ¿e jest ona niezwykle no¶na. Mo¿na by³o j± obci±¿yæ o jedn± trzeci± bardziej ni¿ u¿ywane wówczas statki; nie nadawa³a siê jednak do dalszych podró¿y morskich. W celowo¶ci zatem planu, który Bóg przed³o¿y³ Noemu, okaza³a siê opatrzno¶æ Bo¿a. Ksiêga M±dro¶ci dziêkuje przeto Panu za cudowne kierowanie: „Bo i w pocz±tkach, gdy ginêli wynio¶li olbrzymi, nadzieja ¶wiata schroni³a siê w arce i pokierowana Tw± rêk± zostawi³a ¶wiatu zawi±zki potomno¶ci. B³ogos³awione drzewo, przez które dokonuje siê sprawiedliwo¶æ" (14,6).
O arce, jako symbolu zbawienia w Chrystusie (por. 1 P 3,20), wspomnieli¶my ju¿, mówi±c o historii Noego (por. Postacie biblijne), jednak¿e Ojcowie Ko¶cio³a znacznie rozbudowali jej symbolikê.
„Niew±tpliwie jest to [arka] obraz zapowiedzi przebywaj±cego jako obcy pielgrzym w tym ¶wiecie pañstwa Bo¿ego, to jest Ko¶cio³a, równie¿ ocalonego przez drewno, na którym zawis³ »Po¶rednik miêdzy Bogiem : lud¼mi, cz³owiek Jezus Chrystus«. Bo nawet i wymiary arki, jej d³ugo¶æ, dêboko¶æ i szeroko¶æ, oznaczaj± cia³o ludzkie (...) A drzwi, które arka mia³a z boku, s± zaiste ow± ran± zadan± Ukrzy¿owanemu przez przebicie •••."tóczni± Jego boku: têdy w³a¶nie wchodz± ci, co do Niego przybywaj±, sdy¿ st±d to wyp³ynê³y sakramenty, przez które wierz±cy ludzie siê u¶wiêcaj±."52
W nie podlegaj±cym rozk³adowi drewnie arki widzi nastêpnie ¶w. Au-rjstyn „¶wiêtych, którzy nale¿± do Chrystusa"53.
Proklos dodaje do tego sformu³owania inny punkt widzenia: „Wtedy N"oe zbudowa³ arkê z drzewa nie podlegaj±cego zepsuciu, a tutaj Chrys-
:s, duchowy Noe, utworzy³ arkê swego cia³a z nienaruszonej Maryi. ;'ówczas Noe pomaza³ z zewn±trz arkê ¿ywic± i smo³±, a tutaj Chrystus
nocni³ arkê swego cia³a potê¿n± zapor± wiary"54.
2. Arka Przymierza zajmuje pierwsze miejsce w¶ród przedmiotów kultu,
¦::óre nakaza³ zbudowaæ Jahwe (Wj 25-28) jako „obrazy rzeczy niebie-
•:ich" (Hbr 9,23). Sta³a w miejscu ¦wiête ¦wiêtych przybytku i ¶wi±tyni.
Bóg da³ j± Izraelitom jako symbol swego przymierza, a zarazem od-
-¦ :wiadaj±cy ludzkim potrzebom konkretny znak swojej pomocy i kierow-
. :zej obecno¶ci. Ponad 300 lat ¿yli ¯ydzi w Egipcie, gdzie istnia³o
nóstwo wizerunków i symboli bogów
|
WÄ…tki
|