Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.
„Siatka kartograficzna" poczucia koherencji wykorzystana
przy konstrukcji kwestionariusza
Respondent X reaguje na na bodziec
powstaj±cy w ¶rodowisku
stawiaj±cy wymóg
A. Modalno¶æ
{i) instrumentalny
2) poznawczy
3) afektywny
B. ¬ród³o
{i) wewnêtrznym
2) zewnêtrznym
3) wewnêtrznym i zewnêtrznym
C. Wymogi (podmiot)
{i) konkretny
2) rozproszony
3) abstrakcyjny
D. Czas
{i) przesz³ej
2) tera¼niejszej
3) przysz³ej
• z punktu widzenia Aspektu E
bodziec dotyczy reakcji
E. Sk³adniki poczucia koherencji
1. poczucie zrozumia³o¶ci
2. poczucie zaradno¶ci
3. poczucie sensowno¶ci
stopniu spotrzegasz bodziec Y jako zrozumia³y? (Na przyk³ad: Jak czêsto
stwierdzasz, ¿e nie rozumiesz tego, co przeczyta³e¶ w gazecie?) I tak dalej.
Nastêpny krok polega³ na wyodrêbnieniu wa¿nych aspektów bod¼ca i ele-
mentów, które w ka¿dym z tych aspektów nale¿a³o uwzglêdniæ. Wyodrêb-
niono cztery takie aspekty: modalno¶æ bod¼ca (instrumentalny, poznawczy,
afektywny), ¼ród³o (wewnêtrzne, zewnêtrzne, zarówno wewnêtrzne, jak
i zewnêtrzne), charakter wymagania stawianego przez bodziec (konkretne,
rozproszone, abstrakcyjne) i wreszcie czas, do którego bodziec siê odnosi
(przesz³y, tera¼niejszy, przysz³y).
Ka¿dy badacz korzysta z techniki uwzglêdniania aspektów na swój w³asny
sposób. Guttman woli nastêpuj±c± kolejno¶æ postêpowania: koncepcja teore-
tyczna - formalna „siatka kartograficzna" - formu³owanie pytañ. Ja wole
przeskakiwaæ od pytañ formu³owanych na podstawie lektury przez wstêpni^
wersjê „siatki kartograficznej" do formu³owania nowych pytañ i z powrotem.
Nie traktujê wybranych aspektów ani elementów jako ¶wiêto¶ci. Inni badacze
przyjmuj±c za punkt wyj¶cia tê sam± koncepcjê teoretyczn± mog± doj¶æ do
odmiennych „siatek kartograficznych", które nastêpnie porównuje siê, dziêki
czemu mo¿na u¶ci¶liæ teoriê. (Dodani, ¿e jest to ¶wietna zabawa.)
Koñcow± fazê procedury osi±ga siê wtedy, gdy jeste¶my zadowoleni
z „siatki kartograficznej" i dysponujemy bankiem pytañ, z których ka¿de
reprezentuje jeden profil. Ostateczn± wersjê swojej „siatki kartograficznej"
przedstawiam na ryæ. i. Rozwa¿my jako przyk³ad pytanie 25 kwestionariu-
sza4: „Nawet ludzie o silnym charakterze czasami czuj± siê przegrani w i
nych sytuacjach. Jak czêsto w przesz³o¶ci tak siê czu³e¶?" (zakres odpow;
od „nigdy" po „bardzo czêsto"). Jest to pytanie diagnostyczne dla po<
zaradno¶ci o profilu A$, Bi, C3, Di (patrz ryæ. l); innymi s³owy, jcst
bodziec afektywny („czu³e¶ siê") pochodzenia wewnêtrznego, o wyrna
niach abstrakcyjnych, odnosz±cy siê do przesz³o¶ci.
Nawet przy ograniczeniu liczby pytañ do jednego na ka¿dy profil na
„siatka kartograficzna" dopuszcza 81 pytañ odnosz±cych siê do pocj^ .
/.rozumia³o¶ci, 81 do poczucia zaradno¶ci i 81 do poczucia sensowno¶ci. Ja^
badania terenowe to o wiele za du¿o. Oszacowa³em, ¿e dla uzyskania dobrei,
mo¿liwego do ogarniêcia wska¼nika poczucia koherencji liczba pytañ kwestio^ '
riusza powinna siê mie¶ciæ w granicach 25-40. Z niektórych pytañ
i__ ji . • ...
. ow
Icm dlatego, ¿e powiela³y ten sam profil. Analiza „siatki kartograficzna.,!
doprowadzi³a te¿ do skonstruowania kilku nowych pytañ. Kiedy proces dobo
dobieg³ koñca, zosta³o trzydzie¶ci sze¶æ pytañ. Ka¿de z nich reprezentowa³
inny profil, a wiêc zakres bod¼ców by³ rozleg³y. Mo¿na by³o przyst±piæ «
wstêpnego sprawdzenia kwestionariusza.
Podda³em kwestionariusz wielokrotnym próbom, korzystaj±c z ulubiorj •
przez badaczy metody „dogodnych próbek" (samples of convenience). Po ZD
daniu rozk³adu odpowiedzi dla ka¿dego pytania, matryc korelacji, wynikój
testu mocy dyskryminacyjnej i analizy najmniejszych odleg³o¶ci (smallest-spac^
niektóre pytania odrzuci³em, inne przeformu³owa³em i doda³em kilka no\vyci
W wyniku takiego postêpowania powsta³ kwestionariusz zawieraj±cy (W'
ilzic¶cia dziewiêæ pytañ, w tyrn jedena¶cie mierz±cych poczucie zrozumia³o¶c.
il/.icsiêæ mierz±cych poczucie zaradno¶ci i osiem mierz±cych poczucie sei,5
mwno¶ci. Pe³ny tekst kwestionariusza znajduje siê w Aneksie. Przejdziern
teraz do omówienia jego charakterystyki psychometrycznej.
< Charakterystyka psychometryczna
/.³o¿ony z 29 pytañ Kwestionariusz Orientacji ¯yciowej (SOC-29) opUOx
likowa³em w 1983 roku
|
WÄ…tki
|