Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.
Abaka chan (1265—1282), syn Hulagu.
71 Konstantyn I Bardzyrberdcy obrany został katolikosem w r. 1221,
zmarł w 1267.
72 Chan Argun, syn Hulagu, panował w latach 1284—1291 (por. przyp. 63
do niniejszego rozdziału).
73 Znowu chodzi o tzw. Fałszyw± Wielkanoc.
74 W 1268 r. sułtan egipski Bejbars zaj±ł Antiochię.
75 Lewon III Hetumida-Rubenida — król ormiański królestwa cylicyjskiego
— panował w latach 1270—1289.
76 W owym okresie nie było katolikosa imieniem Howannes; nie wymienia
go również Arakel w swoim wyliczeniu katolikosów w rozdz. XXXI.
77 Stepanos IV Hromklaecy obrany został katolikosem w r. 1290, w r. 1292
dostał się do niewoli, a w następnym umarł.
78 Rękopis zawiera w tym miejscu lukę.
79 Pod koniec XIII w. wyższe sfery cylicyjskiej Armenii, na czele z królem
Hetumem II, szukaj±c ratunku przed Mamelukami, skłaniały się do
unii z Ko¶ciołem rzymskim. Katolikos Konstantyn Pronagorc (1286—
1289), zaciekły przeciwnik unii, musiał zrzec się swojej godno¶ci.
80 Stepanos IV — ostatni z katolikosów, zasiadaj±cych na stolcu w Hromkli.
Uprowadzony przez Egipcjan, zmarł na obczyĽnie.
81 Grigor VII Anawarzecy (1293—1307), katolikos syski.
82 Wedle Stepanosa Sjunecego i innych dziejopisów król Hetum przyjęty
został przez Gazana chana z honorami i wyjednał pewne ulgi dla
chrze¶cijan.
83 Kolejny chan — Nawruz — zarz±dził burzenie ko¶ciołów, mordowanie
księży i rzeĽ wielu chrze¶cijan.
84 Hetum II zrzekł się tronu w 1305 r., królem został jego bratanek Lewon.
W r. 1307 Lewon, Hetum i inni możnowładcy pod pretekstem wspólnej
narady zwabieni zostali przez Mongołów do Anazarby i zamordowani.
85 Charbanda, młodszy syn chana Arguna, został ochrzczony imieniem
Teodozjusz przez biskupa przybyłego od papieża, ale, jak widać z kroniki,
nie czuł się chrze¶cijaninem.
86 O tym rozkazie Charbandy wspominaj± też inne kroniki.
87 Ewangelia ¶w. Mateusza, V, 11. Por. też Ewangelia ¶w. Łukasza, VI, 22.
88 Fragment najprawdopodobniej z lukami przepisany przez Arakela
z Tebryzu z notaty memorialnej jakiego¶ nie znanego mu w cało¶ci rękopisu,
i dlatego — nie całkiem spójny i zrozumiały.
89 Chodzi o chana Złotej Ordy Dżaniego bega (1341—1357), który wyruszył
na Azerbejdżan, wzi±ł do niewoli, a następnie zabił Aszrafa, osadził na
tronie swego syna Berdy bega i wrócił do siebie.
90 Chodzi prawdopodobnie o Achindżuka, który usiłował odebrać tron
Berdy begowi i na krótko opanował kraj.
91 Chodzi o władcę ułusu Dżoczego — Gijas ad-Dina Toktamysza (Tochtamysza)
(1376—1395) — znanego m.in. z najazdu na Moskwę i spustoszenia
Rusi.
92 Imię Kechajo jest nieznane w dziejach Ordy.
93 Po wyga¶nięciu dynastii mongolskiego namiestnika Ertene władzę
w rozległej prowincji na Zakaukaziu (m.in. z miastem Erzerum) obj±ł
kadi Burhan ed-Din Ahmed, który przyj±ł tytuł sułtana i rz±dził przez
kilka lat, aż został zabity przez Turkmenów.
94 Ko¶ciół ormiański zaliczył Stepanosa, arcybiskupa Sebastii, w poczet
męczenników. Stepanos wraz z dwoma mnichami poniósł ¶mierć męczeńsk±
z rozkazu sułtana Burhana za odmowę wyrzeczenia się wiary
chrze¶cijańskiej.
95 Patrz przyp. 7 do rozdz. XXXII.
98 Bajazyt I, rozbity przez Timura Lenka, czyli Kulawego, w bitwie pod
Ankar± 20 lipca 1402 r., dostał się do niewoli. Wersja o trzymaniu go
w klatce powstała, być może, st±d, że tureckie słowo „kafes" oznacza
zarówno klatkę, jak celę o zakratowanych oknach.
97 Tahir, syn Ahmada Dżelairydy, władcy Bagdadu, znajdował się w oblężonej
przez Timura twierdzy Jeryndżak (Alindża). Król gruziński zmusił
wojsko Timura do ucieczki i uratował Tahira.
98 O przewielebnym Torosie wspomina jedynie Arakel, natomiast o Zakarii
— również inne Ľródła.
99 Patrz przyp. 17 do rozdz. XXX.
100 Chodzi o Szams ad-Dina, kurdyjskiego emira Chylatu, Muszu i Bitlisu.
101 Miejscowo¶ć w historycznej prowincji Rysztuni, na południe od Gandzaku
(Gandży).
102 Kurdyjski emir Wanu i Wostanu Jezdin był potomkiem Senekerima,
a więc Arcrunid±.
103 Chodzi zapewne o bitwę pomiędzy wojskami sułtana Szahrucha
(1405—1447), syna i następcy Timura Lenka, i Iskandera, syna Kara Jusufa,
w sierpniu 1421 r.
104 Pod tym imieniem występuje zapewne ten sam Szahruch. Inny dziejopis,
przytaczaj±cy te same wydarzenia, Towma Mecopecy, pisze niekiedy:
Szahruch Czagataj.
105 Aleksander I Wielki — król Gruzji (1412—1443).
106 Dżihan szah Karakojunlu (1438—1467) — syn Kara Jusufa, brat Iskandera.
107 Nieco niżej Arakel raz jeszcze przytacza ten sam fakt (zdobycie Szamszulte
przez Dżihana szaha), datuj±c go (prawdopodobnie wła¶ciwiej)
rokiem 1440.
108 Mowa o włodarzu Jerzyngi imieniem Osman, który w bitwie z Iskanderem
został zabity
|
WÄ…tki
|