Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.
49. Drogi oddzia³ywania pobudzeñ bólowo-termicznych na o¶rodki rdzeniowe i ponadrdzeniowe, ze wskazaniem mo¿liwo¶ci projekcji zwrotnej o¶rodków -
wg J. S. Buchawald
Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii
91
tu³ów noga
twarz/
RDZEÑ KRÊGOWY
Tr. corticospinalis ventr.
PRZODOMÓZGOWIE
¦RÓDMÓZGOWIE
do j±der nerwów V, VII, IX, X, XI, XII
RDZEÑ PRZED£U¯ONY
Tr. corticospinalis lat.
miêsieñ
Ryc. 50. Schemat reprezentacji uk³adu piramidowego na poziomach ponadrdzeniowych i rdzeniowych - wg J.S. Buchawald
92
Podstawy fizjoterapii
zwoje podstawowe
j. czerwienne
Tr. vestibulospinalis lat.
Tr. reticulospinalis Tr. yestibulospinalis
miê¶nie proksymalne
M.
Tr. rubrospinalis j. przedsionkowe
Tr. tecto-tegmentospinalis
pêczek pod³u¿ny przy¶rodkowy
Tr. rubrospinalis - Tr. tecto-tegmentospinalis
miê¶nie dystalne
Ryc. 51. Schemat reprezentacji uk³adu pozapiramidowego na poziomach ponadrdzenio-wych i rdzeniowych — wg J. S. Buchawald
Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii
93
wych, wi±¿e siê ¶ci¶le z uk³adem pozapiramidowym. Wed³ug Grochmala, droga czerwienno-rdzeniowa reguluje synergiê ruchów, nakrywkowo-rdzeniowa kontroluje z kolei reakcje wzrokowo-ruchowe, przedsionkowo-rdzeniowa bierze udzia³ w utrzymywaniu równowagi, natomiast drogi mostowo-rdzeniowe i siatkowato-rdzeniowa reguluj± napiêcie miê¶niowe. W regulacji tego ostatniego wiod±c± rolê odgrywa tez mó¿d¿ek, z czym wi±¿e siê tak¿e bogata jego aferentacja.
Ujmuj±c zagadnienie nieco inaczej, mo¿na te¿ rozpatrywaæ rolê ró¿nych poziomów o.u.n. oraz ró¿nych dróg w zale¿no¶ci od rodzaju wej¶cia (receptora) zapocz±tkowuj±cego ca³y cykl regulacji. Jak widaæ na ryc. 44-48, w przypadku pobudzeñ proprioceptywnych, zasadnicz± rolê odgrywaj± trzy drogi zstêpuj±ce, nale¿±ce do uk³adu pozapiramidowego (nakrywkowo-rdzeniowa, czerwienno-rdzeniowa i siatkowato-rdzeniowa). W przypadku pobudzeñ eksteroceptywnych zaznacza siê ju¿ udzia³ dróg piramidowych (korowo-rdzeniowej bocznej).
Czynno¶ci ruchowe dowolne podporz±dkowane s± o¶rodkom korowym i - z pewnym uproszczeniem - s± w swej istocie odruchami warunkowymi, normuj±cymi postêpowanie cz³owieka w odpowiedzi na wp³yw czynników ¶rodowiska zewnêtrznego. W procesie tym istotn± rolê odgrywa psychika oraz intelekt, a napêdem dla ruchów dowolnych jest motywacja. Ta ostatnia mo¿e byæ równie¿ pod¶wiadoma (instynktowna), ale s³u¿y tylko wtedy zabezpieczeniu elementarnych funkcji ustroju. I w tych przypadkach ma ona cechy zamierzonej celowo¶ci. Dowolna motywacja (¶wiadoma) jest jednak zasadniczym napêdem aktywno¶ci ruchowej cz³owieka.
W korowej regulacji czynno¶ci ruchowych zasadnicza rola przypada polom ruchowym zakrêtu przed¶rodkowego oraz le¿±cym z obu jego stron polom o dzia³aniu hamuj±cym. Wywodz±ce siê z zakrêtu przed¶rodkowego drogi piramidowe przewodz± pobudzenia dla ruchów dowolnych. Pobudzenia takie s± inicjowane równie¿ w pewnych o¶rodkach podkorowych (w j±drach podkorowych). S± one wprowadzane do zamkniêtego obiegu informacji, kontroluj±cych obwodow± aktywno¶æ miê¶niow± poprzez system sprzê¿eñ zwrotnych. Konieczny jest jednak udzia³ wielu o¶rodków - programuj±cych, scalaj±cych, analizuj±cych i koryguj±cych dan± czynno¶æ ruchow±. Wi±¿e siê to z konieczno¶ci± wy³±czenia wspó³ru-chów oraz z regulacj± si³y, kierunku, szybko¶ci i precyzji ruchu - czyli oddzia³ywania na elementy bêd±ce w sumie podstaw± koordynacji ruchowej. Teoria sterowania ruchami opracowana przez N.A. Bernsteina zak³ada, ¿e ka¿dy system cybernetyczny zdolny do samoregulacji, w tym tak¿e „analizator kinestetyczny" (p. ni¿ej) musi posiadaæ nastêpuj±ce elementy:
• efektor, czyli uk³ad miê¶niowy;
• program ruchu, okre¶lony przez zadanie ruchowe postawione przez o¶rodki nerwowe z ró¿nych poziomów (stosownie do „stopnia trudno¶ci");
94
Podstawy fizjoterapii
• eksteroreceptory, odbieraj±ce bod¼ce ze ¶rodowiska zewnêtrznego oraz inetro-receptory - g³ównie proprioceptory, odbieraj±ce informacje z uk³adu ruchu w trakcie realizacji zadania ruchowego;
• mechanizm porównuj±cy (analoguj±cy), który porównuje parametry bie¿±ce z zaprogramowanymi i wychwytuje ró¿nice pomiêdzy nimi;
• urz±dzenie dekoduj±ce, zmieniaj±ce warto¶ci powy¿szych ró¿nic w sygna³y koryguj±ce, podawane zwrotnie do regulatora, tj. do rdzenia krêgowego;
• regulator (czyli komórki ruchowe rdzenia), który bezpo¶rednio zawiaduje funkcj± efektorów zgodnie z otrzymanymi informacjami.
Jak widaæ, w powy¿szym uk³adzie wychwycone ró¿nice parametrów ruchu s± przek³adane na jêzyk bod¼ców nerwowych i wysy³ane jako konkretne informacje koryguj±ce do odpowiednich miê¶ni. W ten sposób napiêcie miê¶ni jest ci±gle dostosowywane do bie¿±cych potrzeb, jakie wynikaj± z realizacji zadania ruchowego.
O ile powy¿szy schemat przedstawionego przez Bernsteina „pier¶cienia ruchowego" zosta³ zaakceptowany, to dyskusyjna pozostaje nadal kwestia bod¼ca wyzwalaj±cego dowoln± aktywno¶æ ruchow±
|
WÄ…tki
|