ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Kozice, koziorożce, barany potrafią skakać z miejsca na maleńką półeczkę oddaloną o parę metrów, z tej na następną, a wszystko z taką lekkością i swobodą, jakby ich nie obowiązywało prawo powszechnego ciążenia.
Jeżeli po przekroczeniu równika puścimy się w dalszą podróż w kierunku południowym, powinniśmy zacząć napotykać te same formacje roślinne co na półkuli północnej, tylko w odwrotnej kolejności. Tak by też było, gdyby układ lądów na półkuli południowej był zwierciadlanym odbiciem układu na półkuli północnej. Tak jednak nie jest, kontynenty na południu są mniejsze, węższe, oddzielone wielkimi obszarami oceanu. Klimat ich nie będzie kontynentalny, a raczej morski, łagodniejszy. Lądy nie sięgają tak daleko ku biegunowi jak to się dzieje na północy, nie ma więc na dalekim południu ani strefy tundry, ani tajgi. Jednak pewne zarysy stref, podobnych jak na północy, dadzą się dostrzec.
W Afryce, na południe od puszczy tropikalnej, ciągnie się drugi wielki obszar sawanny. Dalej ku południowi leży pustynia Kalahari, skromna namiastka Sahary, ale przecież pustynia. A dalej jeszcze, część Kraju Przylądkowego pokrywają zarośla wiecznie zielone.
W Ameryce Południowej, na południe od amazońskiej puszczy tropikalnej, leżą wielkie obszary sawannowe Mato Grosso. Następnie argentyńskie pampy, czyli w naszej terminologii stepy.
Australia służy jakby za południowy odpowiednik Azji, nieco oszczędnościowy, trzeba przyznać. Indonezja z Nową Gwineą stanowią ten równikowy pas puszczy tropikalnej.
93
Na północnych brzegach Australii ciągnie się pas sawanny. Pośrodku kontynentu wielka połać stepów, otaczająca leżącą w środku pustynię. Na samym południu zarośla wiecznie zielone. Natomiast na wschodnich brzegach, gdzie wieją wiatry znad oceanu i jest klimat morski, tam rośnie las liściasty klimatu umiarkowanego. Na tych samych szerokościach geograficznych, na których w głębi lądu jest stępi pustynia.
zwierzęta
i ich rozmieszczenie
Zasięgi
Tygrysy żyją w Indiach, a nie w Polsce i w Kanadzie też nie. Tyle wie prawie każdy. Wszystkie razem tereny, na iktórych żyje dane zwierzę, nazywamy jego zasięgiem, albo inaczej areałem. Czyli że Indie, Pakistan, Indochiny, część Indonezji, Chin i Związku Radzieckiego stanowią :zasięg gatunku tygrysa (Panthera tigris). Natomiast cała Afryka na południe od Sahary, a także Iran, Afganistan, Pakistan i północno-zachodnie części Indii są zasięgiem gatunku Panthera leo, czyli po polsku lwa.
W tym samym znaczeniu można mówić o zasięgach rodzajów, rodzin, rzędów itd. Zasięg rodzaju to będą razem wzięte zasięgi wszystkich należących do niego gatunków. Wynika z tego w sposób oczywisty, że najczęściej Śareał rodzaju jest znacznie większy, niż areał któregokolwiek z jego gatunków. Do areału rodzaju Panthera wlicza się areał lwa, tygrysa, lamparta (Panthera pardus), jaguara (Panthera onca) i jeszcze paru innych wielkich kotów. Ten zasięg zajmuje całą strefę tropikalną wszystkich kontynentów a jeszcze tu i ówdzie wchodzi daleko w głąb północnej albo południowej strefy umiarkowanej.
Jeżeli chcielibyśmy narysować na mapie zasięg rodziny .kotów (Felidae), to należałoby do zasięgu rodzaju Panthera dodać leżące na północy areały wszystkich rysiów z rodzaju Lynx, areały pum z rodzaju Puma, gepardów z rodzaju Acinonyx, małych dzikich kotów z rodzaju Felis i tak dalej, i dalej. Okazałoby się, że zasięg rodziny Felidae pokrywa cały świat z wyjątkiem tylko Australii, wysp oceanicznych i najdalej ku biegunom wysuniętych terenów tundrowych. Potem można by mówić o zasięgu rzędu drapieżnych (Carnivora), gromady ssaków (Mammalia) czy nawet typu
Ś95
kręgowców (Vertebrata), ale to już nie miałoby większego sensu, no bo przecież kręgowce żyją absolutnie wszędzie, gdzie tylko możliwe jest życie. Brak ich jedynie w głębi lądolodów Antarktydy i Grenlandii, chociaż i tam widywano zabłąkane ptaki morskie.
Bywają sytuacje odmienne. Na północno-wschodnich wybrzeżach północnej wyspy Nowej Zelandii żyje dziwne zwierzę, podobne do dużej jaszczurki, tuatara (Sphenodon punctatus). Jest to ostatni i jedyny potomek licznej niegdyś grupy gadów, która wymarła w początkach okresu kredowego, około 125 milionów lat temu. Jest więc jedynym żyjącym gatunkiem w rodzaju Sphenodon, który jest jedynym rodzajem w rodzinie Sphenodontidae, która jest jedyną rodziną w rzędzie Rhynchocephalia, który to z kolei jest jedynym rzędem w podgromadzie prajaszczurów Prosauria. W tym przypadku zasięg całej podgromady jest identyczny z areałem jednego gatunku i w dodatku jest mały, znikomo mały.
Ani wielkość, ani kształt zasięgów zwierząt nie są bynajmniej czymś' stałym. W największym uproszczeniu sprawa zależy od warunków bytowania, na jakie dane zwierzę natrafia na zajmowanym terytorium. Jeżeli warunki są dobre, wszystkie osobniki czują się dobrze, żyją długo i mają dużo zdrowych dzieci. Cała populacja danego gatunku wykazuje wysoką rozrodczość, a niską
c?
Zosięg gatunku Pantbera tlgrls 1 zasięg rodzaju Panthera
96
Zasięg tuatary
śmiertelność. Liczba osobników jest coraz większa, populacja rośnie. Po pewnym czasie zagęszczenie populacji na tym terenie staje się nadmierne, nasila się konkurencja, część zwierząt musi zginąć albo emigrować w poszukiwaniu nowych przestrzeni. Emigranci zasiedlają sąsiednie okolice, obejmują je w posiadanie gatunku. Areał rośnie.
Jeżeli na ziemiach świeżo zajętych naszemu gatunkowi nadal dobrze się powodzi, to i tutaj będzie się rozmnażał nadmiernie i rozprzestrzeniał na zewnątrz dotychczasowego terytorium. Proces powiększania zasięgu trwa, dopóki gatunek nie natrafi na środowisko mniej odpowiednie, mniej dogodne. W takim środowisku rozrodczość nieco zmaleje, śmiertelność nieco wzrośnie, aż do uzyskania równowagi. Ekspansja gatunku zatrzyma się
|
WÄ
tki
|