ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
- czerpanie
i zawodowej - zagwarantowanie wzorców rozwią-
minimum socjal- zań gospodar-
nego dla wszyst- czych i społecz-
kich obywateli nych
* Od 24.04 1994 rKLD'UD P01*3^ "tw i"111* P'"1^ uni^ ^Inoici,
104
Partia Główne wartości Ustrój polityczy spoleczno--gospodarczy Polityka zagraniczna
Socjaldemo- - tradycje lewicowe, - demokracja par- - społeczna gospo- - współpraca z UE
kracja postępowy nurt lamentarna darka rynkowa: oraz krajami
Rzeczypospolitej myśli politycznej - rządy prawa równoprawne Europy Srodko-
Polskiej - pierwszych pol- traktowanie róż- wo-Wschodniej
skich socjalistów nych form wła-
i socjaldemokra- sności, aktywna
tów. Nie wypiera rola państwa,
się związków - polityka społecz-
z PZPR na oparta na
sprawiedliwości
Unia Pracy - tradycje "Solidar- - demokracja parla- - społeczna gospo- - integracja
ności" lat 1980- mentarna darka rynkowa z Europą
-1981 i okresu - przewaga władzy - utrzymanie
działalności nie- ustawodawczej i w miarę możli-
legalnej; wolność, wości rozbudowa
demokracja i spo- systemu świad-
łeczna sprawiedli- czeń i osłony
wość socjalnej
- neutralność świa-
topoglądu pań-
stwa
Konfederacja - nurt niepod- - demokracja par- - społeczna gospo- - integracja krajów
Polski ległościowy iden- lamentarna darka rynkowa Międzymorza ja-
Niepodległej tyfikujący się z ru- - samoorganizacja - odwoływanie się ko wstępna faza
chem pilsudczy- społeczeństwa w reformowaniu do zjednoczenia
kowskim - władza samo- gospodarki do całej Europy
- doktryna Czynu rządowa thatcheryzmu,
Niepodległościo- amerykańskiej de-
wego rozumiana mokracji, kapitału
jako współczesna i przedsiębiorczo-
forma czynu ści Japończyków
państwowego - pragmatyczny
- chrześcijańska ustrój gospodar-
nauka społeczna czy nie podpo-
- priorytet moral- rządkowany
ności nad polity- określonej doktry-
ką nie ekonomicznej
Źródło: K.J. Wojtaszczyk, 1993 Programy głównych ugrupowań politycznych w okresie transformacji 1989-1992. W: Polska scena
polityczna a wybory (red. S. Gebethner).
3) partie klas i warstw pośrednich i chłopstwa lub drobnych
kupców i przedsiębiorców oraz rzemieślników. Do tej grupy
należą chłopskie partie skandynawskie, PSL w Polsce, Partia Agrarna we Wło-
szech, partie radykalne III i IV republiki we Francji;
4) partie reprezentujące interesy narodowe lub regionalne,
1 105
-o- "-^inualUZ.MCp VVC
wioszecn. Partie te w zależności od sytuacji politycznej, w jakiej działają mogą
dążyć albo do niepodległości, albo do autonomii terytorialnej lub rozszerzenia
praw politycznych danej grupy etnicznej lub regionalnej w ramach organizacji
państwowej, w której działają;
5) partie faszystowskie. Do niedawna sądzono, że po upadku reżimów
faszystowskich w Hiszpanii i Portugalii faszystowska forma państwa jest sprawą
historii. Jednak rola, jaką faszyzm odegrał w historii najnowszej oraz wciąż
istniejąca w niektórych krajach możliwość faszystowskiego reżimu, nie pozwala
pominąć tego zagadnienia. Obecnie ruch neofaszystowski odnowił się we Wło-
szech, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Rosji oraz w wielu innych krajach.
W programach tych partii odżywają hasła: prymatu partii i państwa w społeczeń-
stwie, czystek etnicznych oraz potrzeba silnego wodza narodu.
Partie w ustroju państwa tworzą pewną całość w ramach struktury politycz-
nej, którą nazywamy systemem partyjnym. Stosunki w ramach systemu
partyjnego regulują pewne zwyczajowe normy polityczne (M. Sobolewski, 1974).
Systemy partyjne odzwierciedlają układ sił politycznych w społeczeństwie. Dzieli
się je na:
1) systemy jednopartyjne - partia rządząca utrzymuje się przy władzy
przez dłuższy czas, a jedynie zmienia przywódców, którzy realizują własne
programy, tak jest np. w Meksyku, było w dawnych krajach socjalistycznych;
2) systemy dwupartyjne (duopoly), gdzie dwie główne partie polityczne
zmieniają się w sprawowaniu rządu, w zależności od tego, która z nich zwycięża
w wyborach. Tak jest np. w Wielkiej Brytanii, gdzie głównymi partiami są partia
konserwatywna (Torysi) i partia pracy (Labour Party), w RFN - CDU i SPD,
w Stanach Zjednoczonych - Republikanie i Demokraci;
3) systemy wielopartyjne, gdzie działa wiele równorzędnych partii zdol-
nych do tworzenia rządu i dopuszczanych do jego tworzenia. Państwami o sys-
temach wielopartyjnych są np. Francja, kraje skandynawskie, obecnie Polska,
Węgry, Rosja.
Mówiąc o systemach partyjnych mamy na uwadze takie partie, które faktycz-
nie sprawują władzę lub mogą uchodzić za pretendentów do władzy, a nie liczbę
partii działających w państwie. Każde lub prawie każde państwo w systemie np.
jednopartyjnym miały lub mają prócz partii rządzącej różne opozycyjne partie.
Najprostszą klasyfikacją partii politycznych jest podział na lewicę i pra-
wicę. To rozróżnienie ma odniesienie do międzynarodowego podziału organiza-
cji politycznych. Partie prawicowe dążą do utrzymania wielu więzi międzynaro-
dowych, podczas gdy partie lewicowe, tworzące "międzynarodówki", są ważną
częścią historii i tradycji partyjnych o różnych odniesieniach ideologicznych
i moralnych. W programach partii prawicowych dominują wartości nie związane
z ekonomią, takie jak nacjonalizm, religia, stąd np. kulturowe podobieństwo
anglojęzycznych liberalnych demokratów. Prawe skrzydła ich partii noszą różne
nazwy: w Stanach Zjednoczonych - Partia Republikańska, w Wielkiej Brytanii
106
W FNOWCJ Z^CIdIlUll - rama 1'NcllUuuwa. LIK mci J>^<-niciiv iiiii^M^_yiicii>^>-i-^vv>-J >_>i-
ganizacji republikanów lub konserwatystów (postępowych lub nie)
|
WÄ
tki
|