W ko�cu XIII i na pocz�tku XIV w...

Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.

. ten element jest prawie zawsze pomijany. G��wne funkcje obronne przejmuj� baszty i mury kurtynowe, przy czym najwa�niejsz� baszt� staje si� bramna, strzeg�ca wjazdu do zamku. Ka�dy zamek otacza si� g��bokim i do�� szerokim rowem, kt�ry mo�na by�o przeby� tylko po mo�cie zwodzonym. Zmienia si� tak�e forma baszt. W miejsce dawnych czworobocznych, wznosi si� prawie z regu�y cylindryczne, p�cylindryczne lub wieloboczne. Wczesnogotyckie zamki angielskie, z pocz�tku XIII w., cechuje z regu�y nieregularno�� linii mur�w. W ci�gu XIII i XIV w. prawie regu�� staj� si� jednak zamki na planie regularnym - prostok�ta, kwadratu, tr�jk�ta. Do najwcze�niejszych, jeszcze nieregularnych zamk�w angielskich doby gotyckiej, jednak�e ju� dwucz�ciowych, zaliczy� wypadnie Pembroke (za�o�ony ok. 1200 r., umocniony na pocz�tku XIII w.), Beston (z ok. 1225 r.) oraz Inyerlock i Bernwell (z po�owy XIII w.). Pierwszy zaj�� wierzcho�ek skalistego wzg�rza w rozwidleniu rzek. Na pocz�tku XIII w. od strony po�udniowej, nie zabezpieczonej, jak p�nocno-zachodnia, stromym urwiskiem i rzekami, dobudowano jeszcze drug� cz�� warowni, otoczon� nieregularn� lini� mur�w z basztami na naro�ach i dwiema p�cylindrycznymi masywnymi basztami przy bramie wjazdowej. Podobny uk�ad - z zamkiem g�rnym, jakby cytadel�, i ni�ej po�o�onym, rozleg�ym dziedzi�cem zamkni�tym pier�cieniem mur�w, otrzyma� zamek Beston. W�a�ciwy, g�rny zamek otoczony by� nie tylko murami, ale tak�e szerokim na 10,65 m i g��bokim na 8,52 m rowem, wykutym w litej skale. ,-... Regularne w planie zamki - typowe dla ko�ca XIII i XIV w. - reprezentuj� m.in. Harlech, Caerlaverock, Beauma-ris i Bodenham (ry�. 94). Pierwszy z nich, zbudowany w p�nocnej Walii za czas�w Edwarda I, to zbli�ony do trapezu czworobok pot�nych mur�w kurtynowych z cylindrycznymi Ry�. 94. Plany zamk�w angielskich i walijskich: o - Harlech, b - Caerlaverock, c - Be-aumaris, d - Bodenham basztami na naro�ach i niezwykle silnie obwarowanym wjazdem. Bramna baszta to w�a�ciwie jakby osobna cytadela z dwiema p�cylindrycznymi basztami na zewn�trz mur�w i dwiema cylindrycznymi ju� w obr�bie zamku. T� regularn� bry�� otacza jeszcze pier�cie� ni�szego muru zewn�trznego. Ufortyfikowane wzg�rze otacza� ponadto w XIII-XIV w. r�w, przez kt�ry przerzucony by� most zwodzony. Podobnie czworoboczny plan mia�y te� wymienione zamki Beaumaris i Bodenham, przy czym z ka�dego boku mury kurtynowe wzmocnione by�y basztami. Ciekawy i oryginalny plan - r�wnobocznego tr�jk�ta - mia� natomiast zamek Caerlaverock; umocniony dwiema cylindrycznymi basztami wjazd mie�ci� si� w p�nocnym naro�niku tr�jk�ta. Regularno�� za�o�e� w angielskiej architekturze obronnej 20 - Grody, zamki, fortece Ry�. 95. Zamek w Conway (Walia) czas�w gotyckich nie by�a regu��. Je�li teren uniemo�liwia� wzniesienie budowli regularnej w planie, architekci brali przede wszystkim pod uwag� mo�liwo�� wykorzystania rze�by terenu jako elementu obronnego, nie licz�c si� z symetri� za�o�enia T� w�a�nie zasad� dyktowa�y do�wiadczenia krzy�owc�w, kt�rych wp�yw na angielsk� architektur� obronn� omawianych czas�w by� niema�y. Do za�o�e� o planie nieregularnym zaliczy� nale�y przede wszystkim dwa p�nocnowalijskie zamki, kt�re do dzi� zachowa�y si� w do�� dobrym stanie: Conway i Caernarvon. Pierwszy powsta� w latach 1283-1289, drugi w 1283-1327. Solidne mury, naje�one cylindrycznymi i wielobocznymi w planie basztami, z�bate krenela�e i otwory strzelnicze nadaj� tym budowlom gro�ny i malowniczy wygl�d (ry�. 95, 96). Bardziej jeszcze malowniczo, mi�dzy skalistymi wzg�rzami i tafl� jeziora, po�o�ony jest szkocki zamek Eilean Donan Castle (ry�. 97). Obiekt ten bardziej jednak przypomina jeszcze wcze�niejszy, roma�ski typ pot�nego don�onu: prezentuje sob� zwart� bry�� budowli mieszkalnej i zarazem obronnej. S�ynny kr�lewski Na wzg�rzach, bagnach i wyspach Windsor - 30 km od Londynu - za�o�ony w 1096 r w XII i XIV w. przekszta�cony zosta� w rezydencj� pozbawion� obwarowa�, tote� nie ma potrzeby omawia� go w tym miejscu Najpi�kniejszym chyba, najefektowniejszym budownictwem obronnym w czasach gotyku poszczyci� si� mo�e Hiszpania. Cho� i tu, podobnie jak w Anglii czy Francji, kr�lowie zabraniali feuda�om (po zako�czeniu recon�uisty) budowy prywatnych zamk�w obronnych, a nawet na polecenie w�adc�w wiele takich warowni zburzono, to jednak w Hiszpanii zachowa�o si� ich do naszych czas�w stosunkowo sporo. W XIII-XV w budowano je przede wszystkim z fundacji kr�lewskiej. Wprawdzie recon�msta zako�czy�a si� ju� w po�owie XIII w. je�li nie liczy� emiratu Granady, zlikwidowanego dopiero w roku 1492 i najwi�kszy wr�g katolickich kr�lestw Hiszpanii nie istnia�,' Ry�. 96. Zamek w Caernarvon (Walia) Ry�. 97. Zamek Eilean Donan Casiie (bzkocja) toczy�y si� jednak nadal walki zar�wno mi�dzy poszczeg�lnymi kr�lestwami, jak i przede wszystkim mi�dzy panami feudalnymi, pragn�cymi teraz jak najwi�cej d�br zdobytych na Maurach zatrzyma� dla siebie. By po�o�y� kres tym walkom wewn�trznym, os�abiaj�cym kraj, i zarazem podporz�dkowa� sobie wasali, kr�lowie zakazywali budowy prywatnych zamk�w. W roku 1479 dosz�o do po��czenia kr�lestw Aragonu i Kastylii w jedno Kr�lestwo Hiszpa�skie. Nast�pi� szybki rozw�j gospodarczy miast, rozpocz�a si� niebawem era wielkich odkry� geograficznych, kt�re przynios� wielki rozw�j i wzbogacenie Hiszpanii. Charakterystyczn� cech� gotyckiej architektury obronnej tego kraju jest przede wszystkim dekoracyjno��, ozdobno�� zewn�trzna bry� zamk�w i rezydencjonalny charakter budowli zamkowych. Zamek-rezydencja staje si� teraz regu��. Nie znaczy to, by obiekty te straci�y charakter obronny. Wiele element�w warownych przyjmuje nowe, doskonalsze formy, mury staj� si� nawet masywniejsze, ich parapety z blankowaniami wysuwane bywaj� wydatnie na zewn�trz, wspieraj�c si� na machiku�ach o pi�knie profilowanych kroksztynach, wej�cia flankowane s� pot�nymi basztami o charakterze barbakan�w, baszty cz�sto otrzymuj� na 309 Na wzg�rzach, bagnach i wyspach naro�ach dodatkowe cylindryczne wie�yczki, jakby przylepione do mur�w, na konsolach. Wczesnogotyckie zamki hiszpa�skie, z drugiej po�owy XIII w., takie jak cho�by Polan czy Sadova, prostot� i kszta�tem bry�y bliskie s� jeszcze zamkom roma�skim. Bardziej ju� z�o�ony uk�ad przestrzenny ma czternastowieczny zamek Montealegra - tra-pezoidalny w planie, z pot�nymi czworobocznymi basztami na naro�ach i niewielkimi, p�cylindrycznymi wie�yczkami wzd�u� kurtyn

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.