Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
jako piktogramy. Rysunki skalne z początku epoki neolitycznej, zwane także petroglifami, znaleziono w Afryce Północnej, Indiach, "Wschodniej Azji, Hiszpanii, południowej Francji i w Ameryce Środkowej. P. obrazkowe przetrwało do dziś u ludzi o pierwotnym stopniu rozwoju cywilizacji: u Eskimosów, Indian środkowo- i południowoamerykańskich oraz u niektórych ludów Polinezji. Odczytanie P. obrazkowego nie wymaga znajomości języka, ponieważ rysunki przekazują bezpośrednio ogólne pojęcia, poważną jednak trudnością jest możliwość przypisywania im różnorodnego znaczenia.
P. wyrazowe (ideograficzne) jest dalszym etapem rozwoju P.od rysunków wyobrażających ogólne pojęcia do znaków związanych z konkretnymi rzeczami i ich nazwami. P. wyrazowe jest już związane z zespołem dźwięków mowy, używanym dla określenia rzeczy. Ideogramy są to znaki uproszczone i umowne, przedstawiające rzeczy dostrzegalne zmysłami albo związane z nimi pojęcia. "W ten sposób np. rysunek kręgu z kreskami promieni oznacza 'słońce', ale także pojęcie 'ciepła'. Rysunek postaci ludzkiej może oznaczać jako piktogram pojęcie ogólne 'człowieka', ale postać ludzka oparta na kiju oznaczać może także pojęcie 'wieku'( w *P. egipskim). "W określonym P. istniał pewien zasób ideogramów, zwykle ok. kilkuset odrębnych znaków. Stąd ten sam znak był używany dla określenia różnych rzeczy, pojęć i wreszcie wyrazów. P. wyrazowe przedstawia myśl wyrażoną zdaniem często na zasadzie rebusu, tj. dla określonego pojęcia rysowano
znak rzeczy, której nazwa brzmiała w wymowie podobnie. Dla uniknięcia nieporozumień przy odczytywaniu zaznaczano, przez zastosowanie znaków pomocniczych, w jakim znaczeniu został użyty dany znak. Te znaki zwane deter-minatywami, nie wymawiane przy czytaniu, określały rodzaj pojęcia, np. imię bóstwa, mężczyzna, kobieta, kraj, roślina, metal, pojęcie oderwane. Odczytanie ideogramów bez znajomości języka, w którym je pisano, jest często niemożliwe. Można niekiedy domyślać się ich znaczenia (nie zawsze poprawnie), ale brzmienie wyrazu pozostaje nieznane.
P. sylabowe jest P. fonetycznym, związanym ściśle z brzmieniem grup dźwięków, składających się ze spółgłosek i samogłoski. Już w P. egipskim niektórych znaków rzeczy o nazwie jednosylabowej używano czasem jako części składowych innych wyrazów. *P. klinowe wprowadziło stałe użycie znaków sylabowych obok ideogramów wyrazowych, jak to obserwuje się w P. sumeryjskim i babilońskim. Niektóre P. sylabowe liczą ponad sto znaków, większość P. późniejszych posiada po kilkadziesiąt odrębnych znaków, należą do nich przede wszystkim P. staroperskie (*P. klinowe), ^indyjskie, *cypryjskie, *kreteń-skie i *japońskie. Główną trudność w P. sylabowym stanowi wyrażanie zbiegu spółgłosek. Niektóre P. łączą wtedy znaki (P. indyjskie), inne wprowadzają samogłoskę po każdej spółgłosce, chociaż samogłoska nie zawsze jest wymawiana (P. cypryjskie i kreteńskie).
Alfabet, uporządkowany kompletny zestaw liter, czyli graficznych symboli pojedynczych głosek danego języka. Termin pochodzi od połączonej nazwy dwóch pierwszych liter P. fenickiego (*P. semickie), aleph i beth, przejętej następnie w *P. greckim. Najwcześniejsze próby utworzenia alfabetu są znane z poł. drugiego tysiąclecia p.n.e. Za jedną z nich uważa się P. synajskie (*P. semickie) na półwyspie Synaj, zawierające niewielką liczbę znaków zbliżonych kształtem do *hieroglifów *P. egipskiego (P. to nie zostało w pełni odczytane), drugą stanowi P. ugaryckie oparte na systemie *P. klinowego (zabytki jego odnaleziono w północnej Syrii w ruinach starożytnego miasta Ugarit w 1929). Za twórców właściwego alfabetu, z którego rozwinęły się P. współczesne, uważa się Fenicjan. W większości znaków P. fenickiego można łatwo dopatrzyć się uproszczonych rysunków oznaczających dom, zwierzęta domowe, narzędzia, części ciała ludzkiego oraz rybę i wodę. Pierwsze dźwięki nazwy tych rzeczy przyjęto za litery wyrażające głoski, stosując zasadę *akro-fonii. Alfabety semickie są wyłącznie spółgłoskowe, bez oznaczenia samogłosek (podobnie jak *P. numidyjskie). Alfabet udoskonalili Grecy wprowadzając litery na oznaczenie samogłosek, bez których nie można byłoby jednoznacznie wyrazić ich języka. Ostatecznie alfabet upowszechnił się we wszystkich prawie P., stając się
1854
PISMO AFISZOWE
jedną z najdonioślejszych zdobyczy cywilizacyjnych ludzkości.
Zob. tab. 36-39.
Zob. też P. SEMICKIE, P. GRECKIE, P. ŁACIŃSKIE KLASYCZNE, P. ŁACIŃSKIE WCZESNOŚREDNIOWIECZNE, P. GOTYCKIE, P. HUMANISTYCZNE. HlEROGLIFY, P. KLINOWE, P. LINEARNE, P. MONUMENTALNE, P. RUNICZNE, CYFRY,
Notacje muzyczne, P. taneczne. P. drukarskie.
K. Sethe: Der Ursprung des Alpltabets. 1926. - H. Jensen: Die Schrift in Vergangenheit u. Gegenwart. 1935.Ś M. Cohea: Pismo. Zarys dziejów.1956. J. Fćvrier: Histoire de 1'iaiture. 1959.
PISMO AFISZO WE zob. PISMA DRUKARSKIE.
PISMO AKCYDENSOWE zob. PISMA DRUKARSKIE.
PISMO ARABSKIE zob. PISMO SEMICKIE. PISMO ARAMEJSKEE zob. PISMO SEMICKIE.
PISMO AZTEKÓW było wytworem ludów przez nich ^podbitych ok. XII w., zwłaszcza Tolteków, mieszkających na terenie dzisiejszego Meksyku. Sami Aztekowie odegrali rolę organizatorów państwa opartego na sile militarnej, nie wnosząc Ś jak się wydaje nowych wartości kulturalnych. Zabytki P.A. zachowały się w napisach na słupach i pomnikach kamiennych, niewiele z nich jednak ocalało po podboju Meksyku w 1521 przez Hiszpanów Corteza, ponieważ niszczono je systematycznie jako pozostałości pogańskie. Oprócz zabytków kamiennych z napisami wykutymi rylcem zachowały się także rpsy malowane na długich taśmach sporządzanych z włókien palmowych. J. aztecki zwany nahua należy do rodziny j. indiańskich; używa go dziś ok. 700 000 Indian w Meksyku. P.A. jest to pismo obrazkowe hieroglificz-ne(*Pismo,*Hieroglify).Jego rysunki wyrażają bądź przedmioty, bądź przyjęte symbole pojęć oderwanych (np. trupia czaszka oznacza śmierć, oko z płynącymi łzami wdowieństwo) .Wiele znaków ma poza tym wartość fonetyczną, wyraża brzmienie rdzenia słowa (nazwy narysowanego przedmiotu), np. rysunek 2 zębów (zęby 'tlantli') ma wartość fonetyczną 'tlan'. Inne słowa są wyrażone na zasadzie rebusu, tj. kolejnego przedstawienia znaków o wartości fonetycznej podobnej do brzmienia części składowych danego słowa. Np
|
WÄ
tki
|