ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
dźa, dźo, dźu, dże, dźy, dżą, dżę adź, odż, udż, edź, ydż, ądż, ędź, idź
Następnie wymowę głoski dż" utrwalamy w słowach. Jest mało słów, w których występuje głoska dż" i większość z nich jest pochodzenia obcego: dżem, drożdże, dżungla, dżokej, dżdżownica, dżdżysty, dżinsy.
Wykorzystujemy obrazki w zabawach z małymi dziećmi.
Prosimy o ich nazywanie i uważnie słuchamy, jak dziecko wymawia interesujące nas głoski.
I To dżem.
II To jest dżem.
III To jest dżem, a to są dżinsy.
Warto pamiętać, że w intelektualnym i emocjonalnym rozwoju dużą rolę pełnią gry i zabawy, których organizacja należy do rodziców i nau-czycieli. Rozwijają oni i doskonalą mowę dzieci dzięki ciągłym kontaktom słownym. Wśród dzieci bardzo popularne są zabawy tematyczne, np. w sklep", w dom", w szkołę". Poszerzają one w naturalny sposób słownictwo dziecka, doskonalą artykulację, wyrabiają umiejętność nawiązywania kontaktów słownych, uczą dialogu. Nawet wtedy, kiedy dziecko słabo mówi lub nie mówi wcale, dorosła osoba może umiejęt-
218
nie inscenizować zabawę i uzupełniać to, czego dziecko nie potrafi ująć w słowa.
Zalecamy układanki dwusylabowe. Zabawa polega na rozcinaniu kartoników na stole, a następnie na dobieraniu połówek w celu stworzenia całości. W zabawie mogą brać udział dwie osoby i cała grupa przedszkolna. Zabawa ta doskonali umiejętność dzielenia wyrazu na sylaby, dokonywanie syntezy słuchowej wyrazu i analizy głosek w wyrazach. Dzieci ukadają obrazki i wymawiają ich nazwy. Dzięki temu opanowują umiejętność rozpoznawania i nazywania liter.
Do utrwalania poprawnej wymowy głoski dż" i już opanowanych głosek cz, ź (rz), ś, r" można wykorzystać podany schemat.
Pytamy: Z czego robimy dżemy"? Oczekujemy odpowiedzi w formie zdania. Dla rozładowania napięcia emocjonalnego można zachęcać dziecko do wykonywania mchu ręki.
Wywoływanie i utrwalanie poprawnej wymowy głoski dz"
Głoska dz"jest spółgłoską przedniej ęzykowo-zębową, zwarto-szcze-linową, dźwięczną. Wymawiamy ją tak jak s, z, c". Po opanowaniu
219
wymowy głosek s, z, c" artykulacja głoski dz" nie powinna sprawiać większych kłopotów. Często pojawia się ona samoistnie w trakcie utrwalania wymowy uprzednio wprowadzonych głosek s, z, c". Głoska dz" w wymowie ulega zniekształcaniu (jak inne głoski z tego szeregu). Najczęściej bywa wymawiana bezdźwięcznie. W takich przypadkach rozpoczynamy zabawę od wywołania dźwięku tej głoski. Postępujemy tak jak przy wywołaniu głoski z". Przedłużone wymawianie głoski dz" utrwala poprawną jej wymowę. Organizujemy szereg zabaw w naśladowanie pojazdów i artykułujemy głoskę dz, dz, dz". Następnie łączymy głoskę dz" z samogłoskami:
dza, dzo, dze, dzu, dzy, dzą, dzę adz, odz, edz, udz, ydz, ądz, ędz, idź
Gromadzimy obrazki, aby dzieci nie czytające mogły je nazywać i ćwiczyć wymowę głoski dz".
220
Utrwalanie głoski dz" w tekstach.
Dzeń, dzeń, dzwonią sanki, Dzieci pędzą na sadzawkę, Chłopcy i dziewczynki jedzą rodzynki.
Co to jest?
Choć ma ucho - nie słyszy,
Choć ma dziobek - nie dziobie,
Ale możesz z niego mleka nalać sobie
(Świerszczyk" 1974/17)
Nie należy wymagać od dzieci tzw. wymowy ortograficznej". Spotykamy rodziców (a nawet nauczycieli), którzy uczą małe dzieci mówić tak, jak się pisze".
Nie należy wymagać od dzieci, aby mówiły lew" zamiast lef", chleb" zamiast chlep" itd.
Polecam rysowane wierszyki". Zabawy te polegają na ilustrowaniu tekstu wierszyka odpowiednimi elementami rysunku podczas mówie-nia-recytowania. Stymulują one rozwój mowy dziecka. To najlepsza forma pobudzania dzieci nieśmiałych, z opóźnionym rozwojem mowy.
Jest to też okazja do rozwijania procesów poznawczych: spostrzegania, myślenia, uwagi i wyobrażeń.
Zabawy te uspokajają dzieci nadpobudliwe oraz pobudzają dzieci zahamowane". Można je prowadzić już z dziećmi w wieku żłobkowym oraz przedszkolnym.
Do rysowania można wykorzystać tablicę i kredę, papier, kolorowe kredki i flamastry.
Kolejność rysowania poszczególnych elementów winna być zgodna z wypowiadanym tekstem, np:
221
Dzbanek i miska
222
Rysowanie wierszyka może być powtarzane kilka razy, jeśli dziecko nas o to prosi. W zabawach może brać udział kilkoro dzieci. Niektóre wiersze mogą być dzielone na kilka samodzielnych części i w miarę potrzeby uzupełnianie jeszcze innymi elementami, jak np. trzy części, z których możemy ułożyć bałwana.
Podane przykłady winny inspirować poszukiwanie nowych form zabaw z małymi dziećmi. Wiersz rysowany" na utrwalenie głoski dż, dz, ż, cz".
223
Wywołanie i utrwalanie poprawnej wymowy głosek środkowo językowych s, ź, ć, dź"
Proponowane ćwiczenia głoski ś" stanowią podstawę do opanowania poprawnej wymowy głosek ś, ź, ć, dź".
Głoska ś" jest spółgłoską środkowo językową, szczelinową, bezdźwięczną. Podobnie jak głoski ź,ć,dź" pojawia się w mowie dziecka około 3 roku życia. Występuje w nagłosie, w śródgłosie i w wygłosić.
W czasie poprawnego wymawiania ś język środkową częścią unosi się ku górze (do przedniej części podniebienia twardego). Zęby są zbliżone do siebie, a wargi lekko zaokrąglone.
226
Głoska ś" może być wymawiana ze wszystkimi samogłoskami, z wyjątkiem y. Rzadko bywa zniekształcona. Najczęstsze zniekształcenia to twarde wymawianie: zamiast śpiew-spiew, zamiast śpiwór-spi-wór. Bywa też wymawiania bocznie lub międzyzębowo.
Usprawnianie poprawnej wymowy rozpoczynamy od ćwiczeń języka, warg i poprawnego artykułowania samogłosek. Ćwiczenia utrwalające poprawną wymowę głoski ś" rozpoczynamy od wymawiania ś" w izolacji. Mogą to być zabawy w naśladowanie wiatru ś ś ś ś ś
|
WÄ
tki
|