R�wnie� i w Polsce kler k#tolicki zrozumia�, �e malarstwo mo�e si� sta� pot�n� broni� propagandow� zar�wno w walce defcnsyw- nej, jak i zaczepnej...

Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.

A wi�c ze wzgl�d�w natury psychologicznej postanowiono p�j�� na masow� produkcj� obraz�w ko�cielnych i d��y� - przy- najmniej na razie - do przedstawiania sccn reli- 25S W�ADYSLAW TOMKIEWICZ gijnych w ten spos�b, by by�y one zrozumia�e " i czytelne dla "maluczkich. W my�l tego programu wn�trza ko�cio��w ule- ga�y teraz znacznym przeobra�eniom. Zacz�to ma- sowo usuwa� stare o�tarze gotyckie, a na ich miej- sce wznosi� nowe, masywne, z obrazami odpowia- daj�cymi klimatowi potrydenckiemu. Nie chodzi�o jednak o jako�� malowide� pod wzgl�dem artysty- cznym, lecz o ilo�� i jako�� w sensie tre�ciowo-pro- gramowym. Obraz musia� by� czytelny, przekony- waj�cy sw� wymow�. Znamienna jest zmiana te- matyki, kt�ra teraz czerpa� b�dzie z opow ie�ci ewangelicznych i legend o �wi�tych. Poniewa� kult ich le�a� w programie potrydenckim, wi�c i u nas znajduje on wyraz w malarstwie ko�cielnym. Jed- nak�e dotyczy przede wszystkim �wi�tych pol- skich; powsta�y cykle po�wi�cone �ywotom obu Stanis�aw�w, Wojciecha, Jacka, Kazimierza. Na- wet obrazy o tematyce maryjnej, gwoli ich jasno- �ci i czytelno�ci ch�tnie umieszczano na tle sztafa- �u polskiego, a w ka�dym razie bardzo ziemskiego. Tematyk� martyrologiczn�, zgodnie zreszt� z has- �ami potrydenckimi, odtwarzano z zaci�ciem natu- ralistycznym, przy czym i tu widowisko, cz�sto egzotyczne, przybli�ano do mo�liwo�ci odbiorczych widza: tak na przyk�ad scen� �mierci Katarzyny Aleksandryjskiej przeniesiono na grunt polski, a statyst�w poubierano w �upany i delie. Jednak w �wczesnym prograinie malarstwa ko�cielnego wyst�powa�y nie tylko wskazania ide- ologiczne, lecz i zakazy cenzorskie. Synod krakow- ski w roku 1621 zaj�� si� malarstwem religijnym i powzi�� uchwa�y w sprawie usuni�cia ze �wi�ty'� r�nego rodzaju obraz�w malowanych "nierytual- nie". Wyst�piono zdecydowanie przeciw "zb�dne- " mu sztafa�owi, zw�aszcza zwierz�cemu, zabrania- j�c umieszczania ps�w, kot�w i zaj�cy na obrazach KULTURA ARTYSTYCZNA kultowych. Szczeg�lnie mocno postanowienia sy- nodu pot�pi�y "nieprzystojno��", przez kt�r� rozu- miano przede wszystkim nago�� cia�a ludzkiego. Tak wi�c ju� pierwszy punkt uchwa�y kaza� usu- n�� z ko�cio��w obrazy Adama i Ewy, gdy� cz�sto s� one "swawolnie malowane". Zabraniano r�w- nie� przedstawiania "p�nagiej" Magdaleny i zale- cono, by malowa� j� nie jako jawnogrzesznic�, lecz jako kobiet� pokutuj�c� za grzechy. 54 Te ostatnie postanowienia wi�za�y si� z rozp�- tan� u nas przez kler walk� z tematyk� mitologi- czn� w sztuce, atakowan� nie tyle z racji jej "po- ga�sko�ci", ile z tego powodu, �e operuj�c cz�sto nago�ci� cia�a, "pobudza do grzechu". Ojciec Fa- bian Birkowski dowodzi�, �e "pe�no tych obraz�w plugawych po �o�nicach, po salach, po sto�owych izbach, po ogrodach, przy fontanach, nade drzwiami, po go�ci�cach, po �klenicach samych i czarach". Zapewne s�owa te zawiera�y nieco przesady, ale przecie� te nagonki na malarstwo mitologiczne by�y nagminne; jeszcze w XVI wieku radzi� polemista katolicki Solikowski popali� " 55 "marno�ci Jowiszowe, Mars# z Wenerami . To- te� je niszczono za przyk�adem marsza�ka Wolskie- go, kt�ry na �o�u �mierci kaza� spali� sw� galeri� obraz�w w�oskich, najwi�ksz� chyba w �wczesnej Polsce. z� chyba w �wczesnej Jakkolwiek masowa i do�� pospieszna "pro- dukcja" malowide� sakralnych, wykonywana prze- wa�nie przez warsztaty cechowe i amator�w ze �rodowisk klasztornych, musia�a wp�ywa� ujemnie na og�lny poziom malarstwa religijnego, to jednak pami�ta� trzeba, �e czo�owi malarze tego czasu oddawali swe p�dzle na potrzeby Ko�cio�a, wsku- tek czego malarstwo sakralne mo�e pochwali� si� niejednym dzie�em, kt�rego warto�ci estetyczne wyrasta�y ponad przeci�tno��. Dotyczy to zw�asz- 254 255 W�ADYs�AW TOMKIEWICZ cza trzech najwybitniejszych o�rodk�w artystycz- nych: pomorskiego, wielkopo:;kiego i krakow- skiego. Gda�sk by� na Pomorzu o�rodkiem dominuj�- cym, lecz jako miasto protestanckie nie m�g� od- dzia�ywa� na katolickie m#l#rstwo sakralne. Tote� na terenie tym przoduj�c� rcl� odegrali nie rodo- wici arty�ci gda�scy, ale osie-#leni tam przybysze �l�scy, Herman Han z Nysy i wroc�awianin Bart- �omiej Strobel. Pierwszy z nich, mimo �e pobiera� pensj� serwitora (jak nazywano w�wczas rzemie- �lnik�w i artyst�w pracuj�cych na rzecz dworu), wykonywa� g��wnie zam�wienia klasztor�w cy- sterskich w Pelplinie i Oliwie. Zachowuj�c pewien konserwatyzm formy, jednoeze�nie wprowadza bo- gate efekty �wiat�ocieniowe. Do najlepszych jego dzie� nale�y Pok�on, pusterzy w o�tarzu pelpli�skim. Han pracowa� g��wnie na Pomorzu, ale jego wp�y#vy si�ga�y i do innych region�w. Ulega� irn w pewnej mierze w malarstwie religijnym Strobel, kt�ry ponadto uprawia� sztuk� portretow�. Arty- sta ten, jakkolwiek daleki od mistycyzmu, w swych licznych o�tarzowych obrazach, przedstawiaj�cych Wniebowzi�cie lub Koronacj� Naj�wi�tszej Marii Panny, poddawa� si� do�� atwo gustom dysponen- t�vr, wprowadzaj�c do kompozycji tradycyjne sza- blony, elementy lokalnej aktualizacji itp. To on ostatecznie utrwali� w p�nocnej Polsce dwustre- fowo�� obrazu, w kt�rej idealizmowi sceny g�rnej sprzeciwia si� naturalizm dolnej partii malowid�a. Obrazy swe malowa� Strobel nie tylko dla ko�cio- ��w Pomorza (Pelplin, Radzy�, Toru�, Koronowo) czy Warmii (Frombork), ale i Kujaw (W�oc�awek, Pako��), Wielkopolski (Grodzisk, P�powo), a nawet dalekiej Sandomierszczyzny (Koprzywnica)

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.