Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
in., że mniejszość niemiecka w ramach państwa polskiego musi w przyszłości samodzielnie kierować swymi losami", nie odpowiadał przywódcom nacjonalistów, którzy postawili na ścisłe współdziałanie z państwem niemieckim. Wystąpili oni z ZAG i zaczęli realizować ideę zjednoczenia mniejszości niemieckiej w Polsce na płaszczyźnie nacjonalistycznej. Po wielu perturbacjach doszło do upadku lansowanej przez socjalistów koncepcji zjednoczeniowej w ramach ZAG i ostatecznie 8 maja
26 T. Kowalak, Zagraniczne kredyty..., s. 35; N. Krekeler, Revisionsanspruch..., *. 13; F. H. Gentzen, Deutsche Stiftung"..., s. 297.
27 N. Krekeler, Revisionsanspruch..., s. 22-24; T. Kowalak, Prasa niemiecka..., ť. 69 i n.
28 T. Kowalak, Zagraniczne kredyty..., s. 38; F.H. Gentzen, Niemieckie ośrodki..., s. 31 - 32.
* 83
1921 r. w Bydgoszczy utworzono naczelną organizację polityczną Niemców w Poznańskiem i na Pomorzu pod nazwą Deutschtumsbund zur Wahrung der Minder-heitenrechte in Polen {Deutschtumsbund). W organizacji tej zjednoczyły się dawne partie DNVP, DVP, DDP i ChVP Zentrum". Poza tym związkiem pozostali jedynie socjaldemokraci niemieccy mający w Wielkopolsce i na Pomorzu niewielkie wpływy29.
Deutschtumsbund w krótkim czasie ogarnął swymi wpływami znaczną większość społeczeństwa niemieckiego w Poznańskiem i na Pomorzu. Aparat propagandowy Deutschtumsbundu miał na swych usługach silną prasę, wśród której prym wiodły Deutsche Rundschau in Polen" i Posener Tageblatt". O charakterze i aspiracjach Deutschtumsbundu wymownie świadczyła jego struktura organizacyjna.
W Landesvereinigung, które stanowiło centralę Deutschtumsbundu istniało aż 10 różnych wydziałów zajmujących się kwestiami prawnymi, finansowymi, prasowymi, szkolnymi, kulturalno-oświatowymi, opieki społecznej, zawodowymi, działalności wśród kobiet i osadnictwa. W ten sposób Deutschtumsbund objął swym nadzorem i zwierzchnictwem wszystkie sfery życia gospodarczego, społecznego i politycznego mniejszości. Dodatkowym czynnikiem integrującym społeczeństwo niemieckie Poznańskiego i Pomorza wokół Deutschtumsbundu było również zaprowadzenie czarnych list", wiążących się z odmową wszelkiej pomocy materialnej i presją moralną w stosunku do tych Niemców, którzy nie wstąpili do Deutschtumsbundu i reprezentowali tendencje lojalności wobec państwa polskiego.
Rozdział funduszów płynących z Rzeszy był dla Deutschtumsbundu silnym atutem w realizacji jego celów. Zależność od Niemiec była wielotorowa, obejmowała wszystkie aspekty działalności. Na życzenie władz niemieckich Deutschtumsbund zajmował się zbieraniem i opracowywaniem materiałów statystycznych dotyczących liczby ludności niemieckiej, jej gospodarczego stanu posiadania, stowarzyszeń niemieckich, szkolnictwa mniejszościowego oiaz polskich instytucji rządowych30.
Integracja społeczeństwa niemieckiego w Poznańskiem i na Pomorzu na płaszczyźnie nacjonalistycznej spotkała się z pełnym poparciem ze strony konsystorza kościoła ewangelicko-unijnego w Poznaniu oraz większości podporządkowanych mu pastorów. Hierarchia duchowna tego kościoła reprezentowała niemiecką tradycję nacjonalistyczną i czuła się związana duchowo z Rzeszą. Miało to duże znaczenie, jeśli weźmie się pod uwagę, że olbrzymia większość Niemców w Poznańskiem i na Pomorzu była wyznania ewangelickiego31.
Zorganizowanie społeczeństwa niemieckiego w Poznańskiem i na Pomorzu
29 P. Hauser, Mniejszość niemiecka..., s. 46-52.
30 Ibidem, s. 52 - 55. Działalność Deutschtumsbundu trafnie podsumowuje fragment aktu oskarżenia tej organizacji: Cel formalny ujawniony w statutach Deutschtumsbundu miał być tylko płaszczykiem jego antypolskiej i konspiracyjnej pracy, której ostatecznym celem była walka z państwowością polską. Z całego szeregu dokumentów wynika bowiem, ze najdrobniejsze nawet polecenia czy życzenia władz niemieckich wykonywane były z całą dokładnością, poczuciem odpowiedzialności i lojalności, zarządzenia władz polskich zaś starano się sparaliżować wszelkimi sposobami, nie cofając się nawet przed przestępstwami".
51 Ibidem, s. 131 - 136.
84
na platformie nacjonalistycznej, wrogiej wobec państwa polskiego, wywarło decydujący wpływ na poprawnie dotąd układające się stosunki między mniejszością niemiecką a państwem polskim w byłym zaborze rosyjskim i Galicji. Wpływ ten zaznaczył się bardzo wyraźnie w Sejmie Ustawodawczym z chwilą wejścia tam sześcioosobowej reprezentacji Niemców pomorskich w czerwcu 1920 r. Doprowadzono do zmiany frontu dwu deklarujących dotychczas lojalność posłów niemieckich z Łodzi i Niemiecki Klub Parlamentarny zaczął coraz częściej występować w opozycji wobec państwowości polskiej32.
Na początku 1921 r. wśród Niemców w Polsce centralnej uwidocznił się wzrost nastrojów nacjonalistycznych. 24 marca 1921 r. utworzono w Łodzi Bund der Deutschen Polens (BdDP). Jako cel programowy postawiono zadanie zjednoczenia wszystkich Niemców w Polsce oraz walkę o jak największe swobody polityczne i kulturalne dla narodowości niemieckiej w ramach państwowości polskiej. Stosunek BdDP do państwa polskiego ujawnił się bardzo wyraźnie na I zjeździe tej organizacji (10-11 września 1921 r.) w Łodzi, gdzie tendencyjnie wskazywano na rzekomy szowinizm władz polskich i ucisk mniejszości. Organem związku była Lodzer Freie Presse". Struktura BdDP podobnie jak Deutschtumsbundu wyróżniała się olbrzymią centralizacją33. BdDP poza nawiązaniem ścisłej współpracy z Deutschtumsbundem usiłował rozciągnąć swe wpływy na inne obszary Polski. Penetrowano więc najpierw Galicję, a na przełomie 1921/1922 Śląsk Cieszyński oraz Wołyń34.
Nacjonalistyczny BdDP nie miał jednak monopolu na aktywizację środowisk niemieckich w Polsce centralnej. 19 stycznia 1922 r. socjaldemokraci niemieccy utworzyli w Łodzi Deutsche Arbeitspartei Polens (DAP), która miała znaczne wpływy wśród robotników niemieckich, przede wszystkim w głównych skupiskach przemysłowych województwa łódzkiego. Program DAP zakładał walkę o przemiany socjalistyczne w Polsce oraz obronę interesów mniejszości narodowych. Zamierzano to realizować na drodze reform, wyrzekając się zarówno przewrotu społecznego, jak i irredenty na rzecz Niemiec. Organem partii został wychodzący od 1920 r. w Łodzi tygodnik Die Arbeit"35.
Wśród Niemców w Polsce centralnej przetrwały także nadal dość silne prądy stawiające na współpracę z państwowością polską
|
WÄ
tki
|