Najbardziej interesuj�ca i sk�aniaj�ca do my- �lenia jest niew�tpliwie praca Bohdana Cywi�skiego Rodowody niepokornych, Krak�w 1970, traktuj�ca o polskiej krucjacie...

Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.

708 VIII. Kultura. O�wiata i dziedzictwo kulturowe wierz�c, �e kultura feudalna, kapitalistyczna czy socjalistyczna posiada pr�cz atry- but�w artystycznych i intelektualnych tak�e atrybuty materialne i organizacyjne. Historycy orientacji pseudopsychologicznej i socjologicznej sk�aniaj� si� ku opi- nii, �e kultur� mo�na mierzy�, opisywa� za pomoc� kwestionariuszy i redukowa� do okre�lonych �modeli". Wszyscy jednak�e zgodni s� co do tego, �e stanowi ona g��wn� aren� dla konflikt�w spo�ecznych i politycznych. Ka�da grupa spo�eczna chce wykszta�ci� swoje dzieci na sw�j w�asny obraz i podobie�stwo. Ka�dy nar�d stara si� uchroni� w�asne warto�ci przed interwencj� z zewn�trz. Ka�dy rz�d ma nadziej� wyprowadzi� swoich obywateli na �cie�ki lojalno�ci i og�lnej zgody. Na ziemiach polskich, kt�rych mieszka�cy mieli �wiadomo�� przynale�no�ci do r�- nych klas spo�ecznych, narod�w i pa�stw, ludno�� musia�a si� sta� przedmiotem najr�niejszych sprzecznych ze sob� roszcze� kulturowych. Ci, kt�rzy zachowali �wiadomo�� w�asnej odr�bnej polskiej to�samo�ci, to- czyli nieust�pliw� walk� o obron� i rozw�j kultury narodowej. W kraju, w kt�- rym fundamenty politycznej niezawis�o�ci zosta�y podkopane ju� w po�owie XVIII wieku, stanowi�a ona cz�sto ostatni� lini� obrony. Walka o polsk� kultur� zwraca- �a si� szczeg�lnie ku dw�m grupom: ku wykszta�conej mniejszo�ci, kt�rej �wia- domo�� narodowa by�a w pe�ni rozwini�ta, oraz ku nieuczonym masom, w kt�- rych �wiadomo�� przynale�no�ci narodowej czy politycznej trzeba by�o dopiero rozbudzi�. Koncentrowa�a si� na dw�ch odr�bnych, lecz wzajemnie ze sob� po- wi�zanych kampaniach: piel�gnowaniu polskiego j�zyka i kszta�ceniu dzieci. W odr�nieniu od innych j�zyk�w Europy Wschodniej j�zyk polski ju� na d�ugo przed rozbiorami by� w pe�ni skutecznym instrumentem w s�u�bie kultury. W odr�nieniu na przyk�ad od takich j�zyk�w, jak czeski, s�owacki czy ukrai�ski, kt�rych s�ownictwo i sk�adni� musieli kszta�towa� dziewi�tnastowieczni grama- tycy, czy j�zyk w�gierski, kt�rego mo�na by�o u�ywa� tylko do okre�lonych ce- l�w, polski j�zyk posiada� bogat� literatur� i by� u�ywany na co dzie� przez wszyst- kie grupy spo�eczne we wszystkich dziedzinach sztuki, nauki i administracji. Jego rozw�j poszed� dalej ni� rozw�j j�zyka rosyjskiego i niemal dor�wnywa� rozwo- jowi j�zyka niemieckiego. Z ca�� pewno�ci� mo�na uzna�, �e do czasu rozwoju nowoczesnej techniki, jaki nast�pi� pod koniec XIX wieku, by� to jeden z wa�niej- szych j�zyk�w Europy. Wa�nym kamieniem milowym na jego drodze sta�o si� wydanie w latach 1807-14 pierwszego zakrojonego na szersz� skal� s�ownika. Jego autor. Samuel Bogumi� Linde (1771-1847), pochodz�cy ze spolonizowanej rodziny szwedzkiej z Torunia, jako m�ody cz�owiek pracowa� w Bibliotece Za�u- skich. Jego S�ownik j�zyka polskiego do dzi� pozosta� pomoc� dla wszystkich, kt�rzy kiedykolwiek uczyli si� po polsku2. Problem o�wiaty wysun�� si� na pozycj� pierwszoplanow� w polityce spo- �ecznej w ostatnich dziesi�cioleciach dawnej Rzeczypospolitej; reformatorzy po- 2 Por. A. Briickner, Dzieje j�zyka polskiego. Warszawa 1925. Tak�e A. P. Coleman, Language as afa- ctor in Polish nationalism, �Slavonic and East European Review", XIII (1934), nr 37, s. 155-172. 709 Tom II. l. Polska zniszczona i odbudowana (1795-1945) lityczni epoki o�wiecenia po�wi�cali mu wiele uwagi. W epoce wcze�niejszej, w XVII wieku, Rzeczpospolita posiada�a sie� 1500 szk�, pobudzanych do dzia�a- nia przez zdrow� rywalizacj� mi�dzy katolick� hierarchi� a sektami protestancki- mi. Do starszych fundacji - Uniwersytetu Jagiello�skiego w Krakowie i Akade- mii Lubra�skiego w Poznaniu (1519) czy Gda�skiego Gimnazjum Akademickie- go (1558) - do��czy�y liczne wybitne akademie ro�nowi ercze - kalwi�skie w Nie�wie�u i w wi�kszo�ci miast litewskich, braci czeskich w Lesznie, arian w Pi�czowie i Rakowie, luteran na ca�ym terytorium Prus - oraz kolegia zak�ada- ne przez jezuit�w i pijar�w. Ale w roku 1750 ca�a sie� znajdowa�a si� ju� w sta- dium upadku. Dawne fundacje prze�ywa�y agoni�. Wi�kszo�� protestanckich aka- demii zamkn�a podwoje

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.