nie ma nagr�d ani wyr�nie�...

�r�d�em demokratycznej, swobodnej atmosfery szko�y iest zasada wolno�ci i odpowiedzialno�ci oraz prosty system dyscypliny oparty na trzech przepisach: l. nie r�b nic, co mog�oby by� niebezpieczne albo powodowa� szkody; 2. zawsze przebywaj w strze�onym miejscu; 3. je�li nauczyciel poleci ci opu�ci� klas�, masz to zrobi� natychmiast i w ciszy. Dyscyplina w C4R jest analogiczna do naszego sys- temu prawnego: wszyscy uczniowie znaj� przepisy szkol- ne i konsekwencje, jakie wynikaj� z ich �amania. Gdy dochodzi do naruszenia obowi�zuj�cej zasady, odbywa si� proces, uczniowie maj� wtedy prawo do porady, poniewa� w C4R nauczyciel/ doradca dziecka jest jedno- cze�nie jego adwokatem wobec dyrektora. Ka�de dziecko dobrze zna konsekwencje wielokrotnego naruszania przepis�w. Na przyk�ad gdy kto� po raz sz�sty dokonuje jakiego� wykroczenia, odbywa si� konferencja z dyrek- torem, nauczycielem/doradc� i rodzicami dziecka". Trzeba tu powt�rzy� to, co ju� powiedzia�em przedtem: Jedyny skuteczny rodzaj dyscypliny zar�wno w szkole, jak i w rodzinie, to samodyscyplina, ale nie mo�na jej nikomu narzuci� si��. Musimy zaniecha� tradycyjnej dyscypliny i stworzy� nowe, bardziej efektywne sposoby kierowania zar�wno rodzin�, jak i szko��. 177 l GRUPY POTRZEBUJ� REGU� Obro�cy �dobrej staro�wieckiej dyscypliny" i surowe- go autorytetu doros�ych cz�sto pr�buj� podpiera� swoj� postaw� twierdz�c, �e brak takiej zewn�trznej kontroli ludzi doros�ych spowoduje anarchi� i chaos: bez regu�, bez ogranicze� dzieci b�d� robi�, co chc�. Ci, kt�rzy g�osz� te z�owr�bne ostrze�enia, najwyra�- niej nie dostrzegaj�, �e rodziny i szko�y mog� odrzuci� karz�c�, opart� na w�adzy dyscyplin�, a mimo to mie� regu�y i zasady kieruj�ce zachowaniem ich cz�onk�w. Przeciwie�stwem regu� ustalanych wy��cznie przez doros- �ych nie musi by� brak jakichkolwiek zakaz�w i nakaz�w lub przepisy dzia�aj�ce nieskutecznie. Pozw�lcie, �e to wyja�ni�. Wszystkie grupy, niezale�nie od swej wielko�ci czy ^ charakteru, potrzebuj� regu� i dzia�aj�cych automatycz- nie procedur. Nie zamierzam twierdzi�, �e wszelkie prze- pisy s� niepotrzebne, nie chc� te� ich eliminowa�. Bez nich grupy �atwo mog�yby popa�� w chaos, zamieszanie, konflikty. Regu�y spe�niaj� bardzo wa�ne funkcje: zapo- biegaj� nieporozumieniom i konfliktom mi�dzy lud�mi; okre�laj� prawa i przywileje; ustalaj� normy post�powa- nia; podpowiadaj� niezb�dne ograniczenia. Zasadnicz� kwesti� nie jest, czy grupy potrzebuj� regu�, bo to nie ulega w�tpliwo�ci, lecz raczej, jak motywowa� wszystkich cz�onk�w grupy, �eby si� im podporz�d- kowali. Ka�dy z nas w jakim� okresie swego �ycia natkn�� si� na przepisy, kt�rych sensu nie widzia� i kt�rych nie mia� ochoty respektowa�. Jednak kiedy ludzie bior� czynny udzia� w ustaleniu regu�y, kt�ra b�dzie ich dotyczy�, maj� 0 wiele wi�ksz� motywacj�, �eby si� jej podporz�dkowa�, 1 zwykle j� honoruj�. Psychologowie nazywaj� io, zasado, wsp�udzialu, a liczne badania naukowe dowiod�y jej skuteczno�ci. Zwr��cie uwag�, �e to podporz�dkowanie si� jest �r�d�em naszego autorytetu, kt�rego wp�yw wywodzi si? 178 naszego podporz�dkowania si� decyzji, w kt�rej po- Z zi�ciu brali�my udzia�, albo porozumieniu, na kt�re dobrowolnie si� zgodzili�my. G��wnym celem naszych kurs�w �Wychowania bez pora�ek" jest zainspirowa� rodzic�w i nauczycieli, �eby w��czyli dzieci w proces ustalania regu�, jakich powinny przestrzega�. Kiedy dzieciom da si� sposobno��, �eby wzi�y udzia� w okre�laniu regu� i zasad post�powania, wynika z tego wiele dobrych rzeczy. Dzieci maj� wtedy lepsze samo- poczucie, wi�cej szacunku i zaufania do siebie. A co najwa�niejsze, czuj�, �e maj� wi�ksz� kontrol� nad swym losem. Wiedz� tak�e, �e s� r�wnymi partnerami w rodzi- nie, w szkole czy klasie, �e maj� r�wny g�os w podej- mowaniu decyzji i ustalaniu�zasad gry" - po prostu s� cz�ci� zespo�u, a nie obywatelami drugiej kategorii. Oznacza to, �e w rodzinach i klasach szkolnych, gdzie dominuje demokratyczna wsp�praca, stosunki s� bar- dziej serdeczne i ciep�e ni� w tych uk�adach, w kt�rych doro�li wyst�puj� jako zwierzchnicy wymagaj�cy od dzieci pos�usze�stwa regu�om dla nich ustanowionym. Innym wa�nym powodem, �eby zach�ca� dzieci do pe�nego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji, jest fakt, i� pomaga to w rozwi�zywaniu wielu problem�w. Co dwie g�owy (albo trzy, albo cztery) to nie jedna: wsp�lnie podejmowane decyzje b�d� si� opiera� na wsp�lnej wiedzy i do�wiadczeniu doros�ych i dzieci. W mojej pierwszej ksi��ce (Group-Centered Leadership, 1955), wykaza�em, �e wi�kszo�� dyskusji o tym, kto jest najbar- dziej uprawniony do podejmowania decyzji, przeciw- stawia przyw�dc� cz�onkom grupy i przyznaje mu pierw- sze�stwo. Podkre�li�em wtedy, �e podstawowe pytanie winno brzmie� inaczej: Kto mo�e podejmowa� najm�d- rzejsze decyzje - przyw�dca grupy bez wsparcia podwlad- nych czy ca�a grupa, w��cznie z jej przyw�dc�? Moim zdaniem odpowied� brzmi: Ca�a grupa, w��cznie z przyw�dc�. Dlatego na stwierdzenie: �Ojciec wie naj- ePiej" odpowiedzia�bym pytaniem wed�ug mnie czysto . orycznym: �Tak, ale czy ojciec wie lepiej ni� ojciec 179 l Na zako�czenie wyliczmy, co istotnego daje udzia� dzieci w ustanawianiu regu�: l. mocniejsz� motywacj�, by ich przestrzega�; 2. lepsze decyzje; 3. cieplejsze stosunki mi�dzy dzie�mi i doros�ymi; 4,.szacunek dzieci dla samych siebie, zaufanie do siebie i poczucie kontroli nad w�asnym losem; 5. kszta�towanie osobistej odpowiedzialno�ci i sa- modyscypliny. ~~ Rodzice, kt�rzy brali udzia� w naszych kursach, podali nam setki przyk�ad�w zastosowania zasady wsp�udzia�u w podejmowaniu decyzji i okre�laniu rodzinnych regu�. Spr�bowali�my usystematyzowa� r�ne do�wiadczenia i sformu�owa� og�lne prawa - nazwali�my to metod� rozwi�zywania problem�w (konflikt�w) bez pora�ek. Sk�ada si� ona z sze�ciu krok�w (etap�w) opisanych przez psychologa i filozofa Johna Deweya, kt�ry doszed� do wniosku, �e pomog� one ludziom osi�gn�� tw�rcze rozwi�zania wszelkiego rodzaju problem�w, jakie napot- kaj� w swoim �yciu