ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Wyniki uzyskane w naszym badaniu w 1993 roku
wskazują na znaczącą zmianę tej proporcji. Możemy stwierdzić na
podstawie tych wyników, że w miastach żyje niespełna 55%, a na wsi
ponad 45% z ogólnej liczby niepełnosprawnych.
20
Tabela 1.2.1. Niepełnosprawni według miejsca zamieszkania (miasto, wieś w %)
Wyszczególnienie
Ogółem
Miasto
Wieś
Ludność Polski
w 1988 r. (1)
100,0
61,2
38,8
w 1993 r. (2)
100,0
62,5
37,5
Niepełnosprawni
w 1988 r. (3)
100,0
61,0
39,0
w 1993 r. (4)
100,0
54,8
45,2
Źródło: (1) Dane Spisu Powszechnego publikowane przez GUS;
(2) Dane według PGSS 1993;
(3) Obliczono według danych Spisu Powszechnego w 1988 roku, opublikowa-
nych w: Inwalidzi w Polsce w latach 1978-1988, GUS, Warszawa 1991, s.
158-163.
(4) Dane dla 1993 roku oszacowane na podstawie badania przeprowadzonego
przez IFiS PAN w czerwcu 1993 roku na ogólnopolskiej próbie osób niepełno-
sprawnych.
Zamieszczone w powyższej tabeli dane ilustrują równoczesny spadek
udziału ludności wiejskiej oraz wzrost liczby niepełnosprawnych zamiesz-
kałych na wsi. W rezultacie możemy mówić o pojawieniu się w ostatnich
latach (po 1988 roku) nowego korelatu niepełnej sprawności, którym jest
zamieszkiwanie na wsi. Nadreprezentacja niepełnosprawnych na wsi jest
bowiem wyraźna; w 1993 roku wynosiła ona prawie 10 punktów
procentowych. Należy dodać, że pierwszym symptomem tego zjawiska
była obserwowana już w 1988 roku nadreprezentacja niepełnosprawnych
mężczyzn zamieszkałych na wsi, przy wyrównanej wówczas jeszcze
proporcji niepełnosprawnych kobiet w mieście i na wsi.
Proporcje płci są natomiast nieco bardziej wyrównane niż dla
ludności ogółem. O ile wśród ogółu ludności w Polsce na 100 mężczyzn
przypada nieco ponad 105 kobiet, to w zbiorowości niepełnosprawnych
około 102 kobiety na 100 mężczyzn. Odmienne są natomiast proporcje
płci niepełnosprawnych na wsi i w mieście. Podobnie jak w populacji
generalnej w miastach na 100 niepełnosprawnych mężczyzn przypada
108 niepełnosprawnych kobiet. Na wsi proporcje te są natomiast jeszcze
bardziej złamane na korzyść" mężczyzn niż w ogólnej zbiorowości
ludności wiejskiej. Na 100 niepełnosprawnych mężczyzn przypada tylko
96 niepełnosprawnych kobiet. Dane te przedstawiamy dla 1993 roku
w poniższym zestawieniu:
21
Liczba kobiet
na 100 mężczyzn
Ogółem
Miasto
Wieś
Ludność Polski Niepełnosprawni
105,3
108,3
102,7
102,4
107,9
95,9
Ogólnie można stwierdzić, że sama płeć nie jest szczególnym
korelatem niepełnosprawności. Podobnie jak w przypadku ogółu
ludności także wśród niepełnosprawnych występuje tradycyjna nad-
wyżka" kobiet w mieście i ich niedobór" na wsi.
1.2.2. STRUKTURA WIEKU NIEPEŁNOSPRAWNYCH
W porównaniu ze strukturą wieku ludności Polski zbiorowość
inwalidów jest starsza. Starsze" są też ich gospodarstwa domowe.
Jest to naturalny przejaw narastania niepełnej sprawności z wie-
kiem, a zatem ogólna cecha strukturalna tego zjawiska. Wyniki na-
szego badania dostarczyły aktualnych danych na ten temat
(tab. 1.2.3).
Tabela 1.2.3. Struktura niepełnosprawnych osób w ich gospodarstwach domowych oraz
ludności Polski według kategorii wieku (w %)
Kategorie wieku
Ludność Polski
Osoby w gosp. dom.
Niepełnosprawni
(1)
z niepełnosprawnymi (2)
(2)
15-19 lat
9,2
9,3
0,9
20-29
19,7
5,4
3,2
30-39
24,7
14,5
7,2
40-49
18,5
17,2
16,8
50-54
7,3
11,3
14,0
55-59
7,4
15,3
21,2
60-64
7,3
15,8
21,1
65-69 lat
5.9
11,2
15..5
Razem 100,0
Źródło: (1) Obliczono na podstawie danych GUS dla 1991 roku.
(2) Obliczono na podstawie wyników badania pt. Problemy życiowe osób
niepełnosprawnych". Ankietę przeprowadził IFiS PAN na ogólnopolskiej próbie
gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi w czerwcu 1993 roku.
Porównanie struktury wieku wśród osób żyjących w gospodarstwach
domowych z niepełnosprawnymi, a szczególnie wśród samych niepełno-
22
sprawnych wskazuje, że relatywnie mniej jest w tej subpopulacji dzieci
oraz ludzi młodych: 20- i 30-latków niż wśród ogółu ludności Polski.
Wyraźna jest natomiast wśród niepełnosprawnych nadreprezentacja
osób powyżej 50-tego roku życia.
Zestawienie struktury wieku niepełnosprawnych objętych naszym
badaniem w 1993 roku z danymi spisowymi z 1978 i 1988 roku wskazuje
na wysoką, dynamikę demograficznych zmian zachodzących w tej
populacji. Rosnąca z wiekiem niewydolność nakłada się na proces
starzenia generalnej populacji i w rezultacie generuje jeszcze szybsze,
statystyczne starzenie" się populacji osób niepełnosprawnych. Zauwa-
żmy, że wzmacnia się w ten sposób znaczenie niepełnosprawności jako
korelatu podeszłego wieku. Obok ogólnego problemu narastania skali
tego zjawiska'coraz wyraźniej pojawia się jego szczególny aspekt. Jest
nim syndrom przeżywania podeszłego wieku z wszystkimi uciążliwo-
ściami niepełnej sprawności. Syndrom ten staje się udziałem coraz
większej części ludności w Polsce. Problem ten nie jest jednak analizowa-
ny w całej rozciągłości w tym raporcie ze względu na omówione
wcześniej kryteria wieku badanej zbiorowości, nie obejmujące osób
powyżej 69 roku życia.
1.2.3. POZIOM WYKSZTAŁCENIA NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Uzyskane w naszym badaniu wyniki potwierdziły jeszcze raz utrzy-
mującą się korelację niepełnej sprawności z relatywnie niższym poziomem
wykształcenia. Zjawisko to dotyczy nie tylko samych niepełnosprawnych,
lecz także innych osób w ich gospodarstwach domowych.
W porównaniu z ogółem ludności w wieku 15 i więcej lat osoby
niepełnosprawne mają niższy poziom wykształcenia. Co druga osoba
niepełnosprawna legitymuje się wykształceniem podstawowym. W la-
tach międzyspisowych 1977-1988 odnotowano jednakże dość istotne
zmiany w strukturze poziomu wykształcenia. Przede wszystkim zmniej-
szył się znacząco, bo prawie dwukrotnie odsetek osób bez wykształcenia
szkolnego (nie uczęszczający nigdy do szkoły) lub z nieukończoną
szkołą podstawową
|
WÄ
tki
|