ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Czy komputer ma Ja? Jeśli nie, to w jaki sposób model oparty na metaforze
komputerowej może posłużyć do interpretacji Ja?
4. W jakim stopniu trudności psychologiczne są spowodowane przez irracjonal-
ne, pełne wątpliwości myśli i procesy poznawcze? Czy funkcjonowanie psy-
chologiczne może być poprawione poprzez procedury mające na celu skory-
gowanie irracjonalnych myśli i polepszenie sposobów przetwarzania informa-
cji? Czy można nas przeprogramować" tak, abyśmy myśleli w sposób bar-
dziej zdrowy?
Teorie osobowości często są łączone z modelami ludzkiej natury. Weźmy
dwa wcześniej omówione przykłady: w teorii psychoanalitycznej zawarty
jest model osoby jako hydraulicznego systemu energetycznego, w teorii
konstruktów osobistych - model osoby jako naukowca. Od lat 60. XX wie-
ku byliśmy świadkami rewolucji w psychologii - rewolucji poznawczej (Ro-
bins, Gosling, Craik, 1999). Tej rewolucji w psychologii towarzyszyła rów-
na jej rewolucja technologiczna w przemyśle. Rewolucja technologiczna
została zdominowana przez komputery i przetwarzanie informacji. Rewo-
lucja poznawcza doprowadziła do stworzenia modelu osoby jako złożone-
Struktury poznawcze 531
go i wyrafinowanego - chociaż podatnego na błąd - systemu przetwarzają-
cego informacje.
Podobnie jak wszystkie tego rodzaju modele, i ten nie może być brany
dosłownie. Żaden psycholog nie uważałby, że ludzie są tacy sami jak kom-
putery, bądź że komputery mogą teraz wykonywać każdą operację myślo-
wą, którą wykonuje człowiek. Tego rodzaju modele są jednak traktowane
jako użyteczne w konceptualizacji tego, jak ludzie myślą, oraz w określe-
niu, które problemy są warte zbadania. Liczni psychologowie rozpoczęli
zatem sondować sposoby ludzkiego myślenia, które są rzeczywiście podob-
ne do funkcjonowania komputerów. Komputery to urządzenia przetwarza-
jące informacje, w których informacja jest przyjmowana lub kodowana,
przechowywana lub zapamiętywana i wydobywana, kiedy jest potrzebna.
Kluczowe terminy tutaj to kodowanie, pamięć i wydobywanie. Poznawczy
psychologowie osobowości zainteresowani są sposobem, w jaki ludzie ko-
dują, przechowują i wydobywają informacje.
STRUKTURY
POZNAWCZE
Jakie są odpowiednie elementy strukturalne z punktu widzenia kompute-
rowego modelu osobowości? To znaczy, jakie są poznawcze elementy oso-
bowości? W jaki sposób organizujemy i użytkujemy informacje, aby nadać
sens światu? Jakie kategorie tworzymy, aby klasyfikować przedmioty i lu-
dzi? W jaki sposób dokonujemy przyczynowego wyjaśnienia zdarzeń? Jak
to się dzieje, że niektóre z tych kategorii i wyjaśnień przyczynowych cza-
sem pomagają nam funkcjonować efektywnie, a czasem są źródłem kłopo-
tów?
KATEGORIE
W naszym codziennym życiu jesteśmy wystawieni na działanie ogromnej
ilości informacji, związanych zarówno z zewnętrzną stymulacją środowi-
ska, jak i wewnętrznymi myślami i uczuciami. Jak możemy funkcjonować
efektywnie, kiedy jesteśmy nieustannie atakowani" przez tak ogromną ilość
informacji? Musimy znaleźć sposób na uproszczenie tego świata, aby sku-
tecznie funkcjonować. Istnieją dwa sposoby, aby to zrobić. Po pierwsze, mo-
żemy wybiórczo zwracać uwagę na pewne informacje. Koncentrując się na
zadaniu, zwracamy uwagę na informacje odnoszące się do zadania, a od-
siewamy wszystkie inne, dotyczące tego, co się wokół nas dzieje. W sytu-
acji, gdy nie jesteśmy w stanie odrzucić takich zewnętrznych informacji,
nasza zdolność do koncentracji i wykonanie zadania są upośledzone - fakt
532 ROZDZIAŁ 15 POZNAWCZO-INFORMACYJNE UJĘCIE OSOBOWOŚCI
znany większości studentów. Inną formą upraszczania jest tworzenie kate-
gorii pozwalających na potraktowanie wielu pojedynczych informacji jako
podobnych, jeśli nie identycznych. Dzięki temu nie musimy traktować każ-
dej pojedynczej informacji jako całkowicie nowej i zastanawiać się nad tym,
co z każdą z nich zrobić. Dzięki potraktowaniu każdej informacji jako przy-
należącej do jakiejś kategorii, możemy zareagować natychmiast w sposób
ustalony wcześniej dla innych informacji przynależących do tej kategorii.
Nie traktujemy każdego drzewa jako niepowtarzalnego, lecz identyfikuje-
my je jako przynależące do danej kategorii i zgodnie z tym reagujemy
|
WÄ
tki
|