Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Innym gatunkiem związanym ze sztucznymi zalesieniami jest sosna oraz rozległe czasami gąszcze olchy i topoli. Rezultatem niedużych wy sokości i działalności człowieka jest praktycznie brak zróżnicowania na piętra roślinne. Większość terenu leży w granicach regla dolnego, natomiast piętra pogórza prawie brak - o jego naturalnym występowaniu świadczą tylko izolowane płaty zbiorowisk pogórskich (najbardziej znane - las lipowy koło Muszyny). Mała gęstość zaludnienia, przepastne lasy i rozległe tereny łąkowe tworzą znakomite warunki do występowania w znacznych ilościach interesującej fauny. Z dużych ssaków występuje na tym terenie niedźwiedź, pospolite sąjeleń i sama, w mniejszych ilościach dzik. W okresie zimowym można spotkać
(a na pewno zobaczyć ślady) wilka. Inne gatunki są rzadsze, niemniej warto wspomnieć o rysiu, bardzo rzadkim żbiku, borsuku i bobrze. Bogaty jest świat ptaków - znakomite warunki mają tu drapieżniki: orlik krzykliwy, orzeł przedni, myszołów, trzmielojad. Ciekawy jest również świat sów - występuje puchacz, puszczyk uralski i zwyczajny. Z innych dużych ptaków nietrudno napotkać kruka, bociana czarnego i czaplę siwą oraz całe mnóstwo mniejszych gatunków. Najcenniejsze przyrodniczo obszary regionu objęto ochroną- zob. Ochrona dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, s. 58.
HISTORIA
Od samego początku górzyste tereny Karpat, zarówno po polskiej, jak i słowackiej stronie, nie były atrakcyjne dla prowadzenia tam akcji osadniczej. Po stronie polskiej, począwszy od
XII w., osadnictwo rozwijało się jedynie w szerokich i żyznych kotlinach: sądeckiej i jasielskiej. Jednak dopiero na
XIII stulecie przypada zintensyfikowanie procesu zaludniania kotliny sądeckiej. Podobnie było po drugiej stronie Karpat, gdzie postępowała zdecydowana akcja osadnictwa węgierskiego. Założenie w 1288 r. Muszyny, odgrywającej wówczas rolę rycerskiej siedziby kresowej, było wyznaczeniem zasięgu terytorialnego polskiego osadnictwa i stanowiło rodzaj tamy dla interesów węgierskich. Drugim ważnym ośrodkiem o znaczeniu strategicznym i handlowym na tym terenie było Oppidum
Novum, czyli dzisiejszy Tylicz. W późniejszym okresie oba miasta wraz z okolicznymi wsiami weszły w skład tzw. państwa muszyńskiego", należącego do biskupów krakowskich. Wielka własność ziemska, doskonale zorganizowana i sprawnie zarządzana, jaką w kolejnych stuleciach stał się klucz muszyński, stanowiła zabezpieczenie południowych granic Polski. Na terenie dzisiejszego Beskidu Niskiego (polskiego i słowackiego) krzyżowały się interesy Polski, Węgier i Rusi Kijowskiej. W 1340 r. król Kazimierz Wielki przyłączył do Korony ziemie Rusi Czerwonej i wtedy przystąpiono do działań osadniczych po północnej stronie Karpat. Natomiast na terenie obecnego słowackiego Beskidu Niskiego, czyli północnego Szarisza, kolonizację prowadziło królestwo węgierskie. Podejmowane wtedy przez państwo polskie próby zagospodarowania górzystych terenów karpackich przynosiły nikłe skutki. Na północy regionu założono jedynie większe ośrodki: Biecz, Krosno, Grybów, Gorlice, Żmigród i Duklę, i na tym poprzestano. Dalszą akcję koloni-zacyjną oddano w ręce prywatne. Znaczące rody możnowładcze otrzymywały od króla prawo do zasiedlania podgórskich terenów. W kolejnych latach akcja zasiedlania nabrała impetu. W zlewisku Ropy i Zdyni zaczęli gospodarować Gładysze siedzący w Szymbarku. W dolinie górnej Kamienicy powstały rozległe latyfundia ziemskie, tzw. państwo nawojowskie". Dobrami tymi władali kolejno Nawojowscy, Lubomirscy
i Stadniccy. Do wszystkich właścicieli nawojowskiego klucza należały również cztery wsie Rusi Szlachtowskiej. Na terenach środkowej Łemkowszczy-zny wielkimi właścicielami ziemskimi byli Wojszykowie oraz Stadniccy ze Żmigrodu, których włości sięgały po wododział między dopływami górnej Wisłoki i Jasiołki. W Dukli rezydował ród Mniszchów. Z kolei miasteczko Jaśliska i 14 okolicznych wsi były własnością rzymskokatolickich biskupów przemyskich. Wschodnie ziemie Łem-kowszczyzny nad górnąSolinką znajdowały się we władaniu rodu Balów. Natomiast królewsżczyznami były: Floryn-ka, Binczarowa i Bogusza należące do niegrodowego starostwa w Grybowie oraz ziemie starostwa bieckiego, które ciągnęły się pod samą granicę węgierską i rozcinały dobra Stadnickich i Gładyszów. Do króla należała także dolina górnego Wisłoka i Osławy. Z drugiej strony Karpat tereny przygraniczne od Przełęczy Tylickiej sięgające daleko na wschód aż do XVI w. znajdowały się pod zwierzchnością potężnego państwa makowickiego". Na południe od Zborova, stolicy państwa makowickiego", leżało królewskie miasto Bar-diów, sprawujące kontrolę nad okolicznymi terenami.
Polscy osadnicy niechętnie decydowali się gospodarować na górzystej nieurodzajnej ziemi, która w wielu miejscach wymagała karczunku. W takiej sytuacji najlepszymi osadnikami dla prowadzących kolonizację na tych terenach moż-nowładców i własności kościelnej byli
przybywający z południowego wschodu wołoscy pasterze. Fala osadnictwa woło-sko-ruskiego na tym terenie składała się z dwóch niezależnych od siebie nurtów. Pierwszy sięgał prawdopodobnie XIII w., kiedy bałkańscy pasterze, wśród których byli Arumunowie, południowi Słowianie i Albańczycy, ze swoimi stadami zapuszczali się na te północne tereny. Drugi etap przypada na XV i XVI w
|
WÄ
tki
|