podczas konferencji delegacja PZPR z Gomu�k� na czele odczu�a wyra�nie, i� zachowanie umiarkowanego kursu w Polsce b�dzie niemo�liwe...

Izolowany ze wzgl�du na tolerowanie indywidualne- go rolnictwa, Ko�ciota i innych swob�d Gomu�ka broni� swego stanowiska i �agodzi� agresywn� wymow� uchwa�, ale dogmatycz-  372 ANDRZEJ ALBERT nie nastawiona wi�kszo�� delegacji opowiedzia�a si� na "�cis�� wsp�prac�" i "bratersk� pomoc�" w walce z "kapitalizmem". Rewizjonizm uznano na konferencji za odbicie "ideolog� bur�ua- zyjnej", maj�cej na celu restauracj� "kapitalizmu", a wi�c za ten- decj� zasadniczo wrog�.# Przykrym rozczarowaniem by�o te� dla delegacji PZPR zachowanie Chi�czyk�w, traktowanych jako po- tencjalni sojusznicy, kt�rzy o�ywiali wojowniczego ducha konfe- rencji. Mao Tse-tung da� nawet wyraz przekonaniu, i� potencjal- ny "agresor kapitalistyczny" by�by zniszczony w wojnie atomowej, a tak�e, i� po�owa ludzko�ci, kt�ra mo�e prze�y� tak� wojn�, zbuduje "ustr�j socjalistyczny". Podkre�la� te� konieczno�� pry- matu radzieckiego, gdy� ZSRR dysponowa� najwi�kszym w bloku arsena�em zbrojeniowym. Stalinowcy czescy i francuscy propono- wali rekonstrukcj� Kominternu, lecz przyw�dcy radzieccy woleli do tego nie dopu�ci�, zadowalaj�c si� bardziej elastycznym kie- rowaniem ruchem, w kt�rym coraz bardziej obawiali si� kon- kurencji chi�skiej.# Przypomnienie leninowskich i stalinowskich zasad nieuchron- no�ci rewolucji i "dyktatury proletariatu", czyli rz�d�w komu- nistycznych monopartii, doda�o wigoru ideologom i przywr�ci�o ich prymat nad pragmatykami. Na grunt PZPR ten wplyw konfe- rencji przeni�s� Gomu�ka na spotkaniu z centralnym "aktywem" partyjnym w Warszawie w dniu 28 XI 1957 r. Aparat i "aktyv#' pochwyci� ideologiczny wiatr w �agle i coraz wyra�niej opanowy- wa� liberalne tendencje w PZPR. �rodkiem umacniaj�cym wp�ywy gomu�kowskiego kierownictwa w PZPR by�a weryfkacja, rozpo- cz�ta w grudniu 1957 r., gdy� umo�liwia�a ona eliminacj� z partii wszystkich nadmiernie samodzielnych lub niepos�usznych cz�on- k�w. Do ko�ca roku z list cz�onkowskich skre�lono 45 tys. os�b, a 7,5 tys. wykluczono. Na pocz�tku 1958 r. PZPR liczy�a 1276 tys. cz�onk�w, pod koniec grudnia 1958 r. za� -1023 tys. Uwzgl�dnia- j�c nowo przyj�tych, z part� usuni�to zatem oko�o 300 tys. os�b 3' Po uchwaleniu w pa�dzierniku 1957 r. ordynacji wyborczej do rad narodowych rozpocz�a si� kampania polityczna, kt�ra w my�l zalece� partyjnego kierownictwa przebiega� mia�a w atmosferze "walki klasowej". W walce tej eliminowano kandydat�w ciesz�- cych si� zaufaniem spo�ecznym lub zwolennik�w demokratyzacji. Do wybor�w, kt�re odby�y si� w dniu 2 II 1958 r., zg�oszono jedn� list� FJN. Uzyska�a ona przygniataj�c� wi�kszo�� 98,2% g�os�w, cz�ciowo dzi�ki apat� wyborc�w, cz�ciowo za� - w wyniku ma- NIE SPE#NIONE NADZIEjE PA�DZIERNIKOWE 373 chinacji aparatu pa�stwowego.Weryfikacj�prowadzonote� w ZMS i ZBOWiD, w rezultacie czego w organizacjach tych pozostali w wi�kszo�ci ludzie dyspozycyjni dla w�adz. Jedynym p#zypomnieniem pa�dziernikowej odnowy by�o uchwalenie przez Sejm ustawy o Najwy�szej Izbie Kontroli z 13 XII 1957 r. Na nic jednak zdawa�y si� pobudzaj�ce wyobra�ni� tezy propagandy o roz- szerzeniu uprawnie� rad narodowych i NIK. Spo�ecze�stwo co- raz mniej ufa�o w�adzy i pogr��a�o si� powoli w letarg poGtyczny. I)zia�o si� to wszystko pod has�em "obrony zdobyczy pa�dzier- nikowych" przed zakusami "si� antysocjalistycznych". Mimo tej :nanipulacji spora cz�� spo�ecze�stwa nadal bardziej zauwa�a�a popa�dziernikowe ust�pstwa re�imu ni� zawiedzione przeze� na- dzieje. W styczniu 1958 r. ##Nowe Drogi#, stwierdzi�y dumnie, i� "par- tia mo�e i powinna przewodzi� wszystkiemu". Na nowo powo�ano partyjne komisje do kontroli nauki, szkolnictwa i kultury. Cenzura skonfiskowa�a wiele artyku��w, zw�aszcza w tygodnikach KNowa Kultura#, i ##Przegl�d Kulturalny,#. Na pocz�tku 1958 r. komuni�ci przywr�cili sw� kontrol� nad harcerstwem. Z Kwatery G��wnej #F# usuni�to dzia�aczy niezale�nych od w�adz z Aleksandrem Kami�skim, Stanis�awem Broniewskim i J�zefem Grzesiakiem na #le. Ju� we wrze�niu 1957 r. og�oszono konieczno�� ogranicze- :ia wyjazd�w na Zach�d, rzekomo ze wzgl�du na trudno�ci de- wizowe pa�stwa. Tajna policja, szacowna w 1957 r. na 21 tys. ludzi, zn�w zacz�- �a rosn��. W�r�d dziewi�ciu wydzia��w S�u�by Bezpiecze�stwa by�a r�wnie� kom�rka do nadzoru nad intelektualistami i by�ymi #hZierzami podziemia. W propagandzie wychwalano skuteczno�� i niezb�dno�� si� "prawa i porz�dku", reklamowano MO i "soc- j#listyczny wymiar sprawiedliwo�ci". Kampanii tej towarzyszy�a doniesie� o gwa�tach i rozbojach oraz wzro�cie przest�pczo�ci twykrocze� chuliga�skich. Prokuratura Generalna sugerowa�a, �e te negatywne zjawi�ka zwi�zane by�y z liberalizacj� stosunk�w #Otecznych, a MO zapowiada�a walk� z chuliga�stwem. Ca�a ta #�ccja usprawiedliwi� mia�a ponowny rozw�j MO, ORMO, KBW i �B, kt�rych g��wnym celem by�o parali�owanie autentycznych ruch�w spo�ecznych. Wielu cz�onk�w part� wierzy�o, zgodnie z in- t#ncjami w�adz, �e ba�agan i nadu�ycia, zwi�zane z istot� syste- Bu komunistycznego, mo�na naprawi� przez "wzmocnienie dys- e Ypliny spotecznej" czy zmuszanie do przestrzegania "prawa i po-  374 ANDRZEJ ALBERT rj�dku". Faktycznie umacnianie aparatu przemocy mia�o jednak chroni� monopol w�adzy i interesy aparatu rz�dz�cego. Od czasu do czasu ujawniano jeszcze sprawy pomniejszych funkcjonariu- szy stalinowskich, jak wiceprokuratora krakowskiego, I sekretarza Komitetu Powiatowego# PZPR w Rawiczu czy wiceprzewodni- cz�cego Rady Narodowej w Szczecinie, ale na bardziej gruntowne i sprawiedllwe ukaranie winnych zbrodni stalinizmu w Polsce nie mo�na ju� by�o liczy� # Odchodzenie od zasad pa�dziernika w PRL odbywa�o si� w no- wej sytuacji globalnej. Pocz�wszy od 1957 r. �wiat komunistyczny rozpocz�� kolejn� faz� swej ekspansji, co obrazowo opisa� Mao Tse-tung w ha�le "Wiatr wschodni bierze g�r� nad zachodnim". Bierno�� i niezdecydowanie USA, sukcesy radzieckie w dzie- dzinie rakiet mi�dzykontynentalnych i kosmicznych czy wreszcie rosn�cy nap�r si� narodowowyzwole�czych w krajach kolonial- nych - wszystko to sk�oni�o Kreml, a tak�e jeszcze bardziej wojow- niczo nastawionych Chi�czyk�w, do nasilenia ofensywy politycz- nej. W 1958 r