Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Choć w wyniku przewrotu doszedł tam do władzy wódz tak utalentowany jak Herakliusz, położenie Cesarstwa Bizantyńskiego było w dalszym ciągu krytyczne. Jego prowincje europejskie były zalane przez A warów, którzy zawarli przymierze z Iranem, utrata zaś Egiptu w roku 616 pozbawiła stolicę chleba.
Persowie i Awarowie wzięli Cesarstwo w dwa ognie. Wszakże cesarz Herakliusz, podobnie jak wschodni jego sojusznik Li Szy-min, okazał się nietuzinkowym politykiem i strategiem. Emisariuszom jego udało się podburzyć Kuturgurów przeciw dominacji Awarów, co skłoniło tych ostatnich do zwinięcia w zamian za daninę oblężenia Konstantynopola i wycofania się za Dunaj (620). Pozwoliło to Herakliuszowi opuścić ocaloną stolicę i udać się do Azji Mniejszej, by poprowadzić stacjonującą tam armię przeciw Persom.
Plan Herakliusza polegał na tym, by pozostawiając wojskom perskim okupowane przez nie terytoria, rozgromić tyły nieprzyjacielskie i w ten sposób pozbawić Persów możności kontynuowania wojny. W oczach współczesnych wojna ta była krucjatą" za wiarę chrześcijańską, Persowie sprofanowali bowiem świątynie Jerozolimy. Jednakże pierwszą wyprawę rozpoczęty w kwietniu 62324 roku marsz przez Armenię na Ganzak atropateński trudno ocenić jako udaną. Wprawdzie Grecy spustoszyli Dwin, Nachiczewan i Ganzak, gdzie mieściła się świątynia Ognia, to jednak w czasie odwrotu zostali tak mocno poturbowani przez Persów, że utracili wszystkich jeńców i dopiero w górach Karałag25 zdołali się oderwać od ścigających ich oddziałów perskich.
W poszukiwaniu sprzymierzeńców Herakliusz skierował orędzie do książąt agwańskich, iberyjskich, armeńskich, w którym żądał by dobrowolnie wyszli na jego spotkanie i na czas zimy oddali się ze swym wojskiem pod jego rozkazy. W razie odmowy zaś postąpi z nimi jako z poganami, a wojska jego zdobędą twierdze ich i spustoszą ich kraje"26. Wszakże Armeńczycy i Gruzini nie zamierzali zamieniać jarzma perskiego na greckie, książęta agwańscy zaś schronili się w swoich zamkach warownych, rzucając na pastwę najemników Herakliusza piękne pola, i ogrody, których nie byli w stanie obronić.
Wiosną 624 roku trzy armie perskie osaczyły Herakliusza, ale cesarz przedarł się i wycofał w nieprzystępne strony", skąd trudnymi, mozolnymi drogami" " wyszedł na równinę Nachiczewanu.
Persowie deptali cofającym się Grekom po piętach. Lazowie i Abazgo-wie opuścili wówczas szeregi wojska bizantyńskiego. Mimo to Herakliusz
Dwie koalicje 169
zadał Persom jeszcze jedną klęskę i wycofał się do Cylicji, a stamtąd do Sebastei.
Kampania na tym się zakończyła. W istocie był to nieustający ciąg zwycięstw wycofującej się armii. Taktyka zręcznego manewru, wykonywanego w trudnych warunkach, bez zaplecza i zaopatrzenia, wystawia Herakliuszowi świadectwo wielkiego wodza i męża stanu28. Słuszną i głęboką ocenę wyników tej sprawy daje Mojżesz Kagankatwacy w swojej znakomitej Historii Agwanów. Aczkolwiek wojska perskie ponosiły dotkliwe klęski, to jednak odparły napastnika i przepędziły go do granic jego kraju zdobywając miasta, które siłą mu odebrały."29
Ofensywa Herakliusza rzeczywiście się załamała, ale najgroźniejsze było to, że znalazł się w obliczu wroga osamotniony. Chrześcijanie zakaukascy, i to nie tylko monofizyci, ale i wyznawcy dogmatu chalcedońskiego, pogodzili się z panowaniem perskim i nie tylko nie udzielili poparcia prawowiernemu cesarzowi, lecz wręcz nawet wystąpili przeciw niemu, jak na przykład Stefan, król Kartlii30.
Tymczasem Awarowie znów podnieśli głowę i szykowali się do wspólnego z Persami natarcia na Konstantynopol. Monarcha bizantyński nie mógł dłużej zwlekać; musiał znaleźć sprzymierzeńca i wreszcie go znalazł.
W roku 625" Herakliusz wysłał do Chazarów niejakiego Andrzeja, męża mądrego i zaradnego, by przyrzekł im skarby nieprzeliczone", i namiestnik Króla Północy, imieniem Dżebu-chaganS2, druga w królestwie jego osoba... odpowiedział z gotowością wielką, mówiąc: ŤWyruszę, żeby wziąć zemstę na wrogach jego (Herakliusza); przyjdę mu sam z walecznym wojskiem moim z pomocą, dokonam, czego ode mnie żąda, czynem bojowym, mieczem moim i łukiem, jak sobie on życzy.ť"83 Poselstwo wyprawione z rewizytą pod eskortą tysiąca jeźdźców przedarło się przez straże perskie, dotarło do kwatery Herakliusza i potwierdziło umowę sojuszniczą. Następnego roku przyrzeczone wojsko dokonało dywersji w Agwanii i Artpatakanie.
Od tego momentu historycy bizantyńscy utożsamiają Turkutów i Chazarów, zapewne dlatego, że Chazarowie stali się główną podporą Kaganatu w stepach nadkaspijskich34.
W ten sposób Kaganat Zachodnioturkucki włączył się do walki między Bizancjum a Iranem, utrzymując nadal przyjazne stosunki z Chinami i, co za tym idzie, pozostając w stosunkach wrogich z Kaganatem Wschodnio-turkuckim35. Koło zamknęło się; utworzyły się dwie wielkie koalicje: z jednej strony Chiny, Kaganat Zachodnioturkucki i Cesarstwo Bizantyńskie, z drugiej Kaganat Wschodnioturkucki, Iran i państwo Awarów.
Nasuwa się pytanie: czy koalicje te były rzeczywiście owocem rokowań dyplomatycznych, czy też były to tylko akcje zbrojne państw, zbieżne
170 Kaganat Wschodni
w czasie? Podobnie jak w sytuacji roku 589, występują tu określone związki pomiędzy poszczególnymi członkami obydwu koalicji
|
WÄ
tki
|