ďťż
Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
dużego rodowego lub plemiennego cmentarzyska na Wyspie
Jeleniej na jeziorze Onega. Zmarłych ubierano w najlepszą odzież, często bogato ozdobioną
wisiorkami z siekaczy jelenia lub łosia i kłów niedźwiedzia. W niektórych wypadkach ozdoby
pokrywały prawidłowymi rzędami nakrycie głowy, w innych zaś umieszczone były rzędami
wzdłuż krajów szaty, mającej kształt zarzutki.
Do grobu wkładano całe kołczany strzał z krzemiennymi wiórkowatymi grotami, sztylety
i inne przedmioty stanowiące własność osobistą zmarłego. Niektórych ludzi, prawdopodobnie
wodzów lub szamanów, grzebano według odrębnego ceremoniału, umieszczając ich w pozycji
pionowej w specjalnie wykopanej głębokiej jamie. W dwóch mogiłach znaleziono wykonane
z dużym realizmem berła" z rogu łosia w postaci głów łosi na długich rękojeściach; były to
może oznaki godności wodzowskiej lub szamańskiej albo godła rodowe lub plemienne z wize-
runkiem zwierzęcia opiekuna rodu.
Sposób bytowania i kultura innych plemion neolitycznych, zarówno sąsiadujących z Ka-
relią, jak i bardziej oddalonych, były pod wieloma względami zbliżone do bytowania i kultury
najdawniejszej ludności Karelii.
298
NEOLITYCZNE PLEMIONA KRAJÓW NADBAŁTYCKICH
W kulturze neolitycznych plemion krajów nadbałtyckich zachowały się również długo
charakterystyczne cechy, odziedziczone przez nie po poprzedniej kulturze myśliwców i ry-
baków epoki mezolitycznej. Cechy takie utrzymywały się z natury rzeczy szczególnie trwale
w zespole narzędzi związanych z polowaniem i rybołówstwem. Należą tu kościane sztylety,
haczyki, groty strzał o dwustożkowym (wrzecionowatym) zakończeniu. Te cechy wspólne
z mezolitem znajdujemy także w sztuce, np. w geometrycznym ornamencie zdobiącym wyroby
kościane. Cechy te świadczą jednocześnie o dość bliskich stosunkach kulturalnych między
pokrewnymi plemionami, które osiedliły się na ogromnych obszarach wschodnioeuropejskiej
strefy leśnej, między Bałtykiem a Uralem.
Dla zapoznania się z życiem późnoneolitycznych plemion zamieszkałych w krajach nad-
bałtyckich szczególną wagę posiadają wyniki prac wykopaliskowych w Sarnat (Łotewska SRR).
Osiedle w Sarnat składało się z szeregu drewnianych domów, zbudowanych na powierzchni
ziemi i mających w rzucie poziomym przekrój czworokątny i wielokątny. Ściany domów były
zrobione z żerdzi wbitych w torfiaste podłoże i przeplatanych prętami; z zewnątrz ściany obite
były korą. Wewnątrz znajdowały się ogniska o swoistej konstrukcji, mającej na celu uniknięcie
pożaru.
W pobliżu któregoś z domów pozostała łódź, wyżłobiona z jednego pnia, leżały wiosła
i wirsze rybackie, świadczące o ważnej roli, jaką odgrywało rybołówstwo w życiu mieszkań-
ców osady. Dowodzą tego również znaleziska ciężarków i popławków do sieci. Duże znaczenie
miało zbieractwo. W jednym z domów znaleziono wiele łupin orzechów wodnych oraz
młotki do ich rozbijania.
Takie samo życie pędzili myśliwcy i rybacy okolic arktycznych Skandynawii Nor-
wegii i północnej Szwecji. Pozostawili oni po sobie stanowiska z wielką ilością narzędzi kamien-
nych, wśród których znajdujemy szlifowane groty strzał i dzid oraz noże zrobione z szyfru.
W tychże stanowiskach spotykamy skorupy takich samych naczyń o dnie kończastym,
jakie znajdujemy w stanowiskach myśliwych strefy leśnej ZSRR; zdobi je prosty ornament
geometryczny, składający się z poziomych pasm i okrągłych dołków. Na skałach arktycznej
Skandynawii, wygładzonych przez lodowce, zachowały się z owych czasów również wizerunki
reniferów, przypominające najlepsze ryciny artystów paleolitycznych, lecz różniące się od
nich swym nieruchomym, statycznym charakterem.
W IV tysiącleciu p.n.e. nastąpiło przejście od epoki kamiennej do epoki metalu, co stanowi
jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach powszechnych. W tych samych czasach uprawa
roli wyodrębniała się stopniowo od hodowli zwierząt domowych i zajęcia te przeobrażały się w o-
sobne gałęzie gospodarki; powstawało rzemiosło, wymiana, zaczątki miast. Wzrost wydajności
pracy i zjawienie się produktu dodatkowego stworzyły warunki sprzyjające rozkładowi wspól-
noty pierwotnej, powstaniu własności prywatnej oraz rozbiciu społeczeństwa na klasy niewolni-
ków i właścicieli niewolników. Głównym wydarzeniem w dziejach ludzkości w III tysiącleciu było
wytworzenie się społeczeństwa klasowego. Społeczeństwa i państwa o ustroju niewolniczym po-
wstały najwcześniej w dolinach rzecznych północnego pasa podzwrotnikowego w dolinie Nilu
299
i w Mezopotamii, gdzie miejscowe plemiona zdołały stworzyć już w epoce eneolitu wysoko rozwi-
niętą uprawę roli, opartą na sztucznym nawadnianiu. W tym czasie na pozostałych obszarach
kuli ziemskiej zamieszkałych przez człowieka panował jeszcze ustrój wspólnoty pierwotnej. Wśród
niektórych plemion eneolitycznych rozpoczął się już jej rozkład, ale społeczeństwo klasowe jeszcze
się nie wytworzyło; wśród innych zaś przejście do epoki metalu nie spowodowało na razie istot-
nych przemian w ustroju społecznym
|
WÄ
tki
|