Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
powstają cztery -> mikrospory (tetrada mikrospor), określane jako pierwotne ziarna p. Mikrospora zapoczątkowuje rozwój game-
tofitu męskiego. Ziarno p. ma najczęściej kształt kulisty albo elipsoidalny. Wielkość ziarn p. jest różna. Średnica ziarna p. np. pokrzywy
zwyczajnej wynosi ok. 10,5 urn, u brzozy brodawkowatej 24 firn, u kukurydzy zwyczajnej 90100 firn. Ściana komórkowa ziarna
p. (-ť- sporoderma) zbudowana jest z dwu warstw: wewnętrznej, cienkiej, celulozowej i n t y n y i zewnętrznej e g z y -n y, przesyconej
sporopoleninami wysokimi polimerami kwasów tłuszczowych. W egzy-nie znajdują się pory, poprzez które wyrasta łagiewka
pyłkowa. U niektórych gatunków, np. z wrzosowatych (Encaceae), ziarna p. pozostają złączone w tetrady, tak jak powstały po procesie
mejozy; u storczyków przy zapylaniu przenoszona jest cała zawartość pylnika (pyłkowina). Kształt i ornamentacja ziarn p. są cechami
o znaczeniu diagnostycznym. Egzyna jest bardzo odporna na gnicie, zachowuje się w pokładach geologicznych i na podstawie jej budowy
można określić przynależność ziarn p. do określonych grup roślinnych (rodziny, rodzaju, a nawet gatunku). [E.P.]
PYŁKOWA ANALIZA jedna z metod badań palinologicznych (-->- palinologia), opracowana przez L. von Posta. Jest to metoda
analizy jakościowej i ilościowej składu pyłku i zarodników odłączonych od rośliny macierzystej (określanych łącznie jako s p o r o -
morfy), które zachowały się w pokładach geologicznych. Metoda p.a. ma znaczenie dla badań stratygraficznych; umożliwia ustalenie
wieku danej warstwy geologicznej na podstawie zawartych w niej sporomorf. Szczegól-
PYŁOWE KOMÓRKI
570
nie przydatna okazała się w badaniach z zakresu stratygrafii ostatnich okresów geologicznych. Metoda p.a. pozwala na
odtworzenie obrazu flory i roślinności istniejącej w okresie tworzenia się danych warstw w następujących po sobie okresach.
Rzuciła ona światło na pewne problemy ewolucyjne oraz na historię klimatu okresów minionych. [E.P.]
PYŁOWE KOMÓRKI -> makrofagi.
R
r w ekologii wskaźnik wzrostu populacji
AJV wyrażony wzorem: r = jy*y, gdzie AW =
= zmiana liczby organizmów, At = okres czasu, N = średnia liczba organizmów w danym okresie. [A.K.]
R CZYNNIK -f czynnik R.
RABDITY - kopyta.
RADIACJA ADAPTATYWNA -ť radiacja przystosowawcza.
RADIACJA PRZYSTOSOWAWCZA <łac. ra-diatio = promieniowanie), radiacja adapta-tywna, promieniowanie
przystosowawcze ewolucyjne różnicowanie się grupy organizmów z jednej linii rodowej, prowadzące do wytworzenia z gatunku
wyjściowego wielu różnorodnych form przystosowanych do określonych środowisk. Formy te mogą się przekształcać w nowe gatunki, a
potem wyższe kategorie systematyczne. R.p. występowała często w ewolucji różnych grup, zwłaszcza po opanowaniu przez nie nowej
strefy przystosowawczej (-ť ewolucja ponadgatunkowa). Klasycznym przykładem jest r.p. gadów, która nastąpiła w karbonie i permie
(-* ery geologiczne) i dała początek bardzo różnorodnym liniom rozwojowym, prowadzącym m.in. do dzisiejszych gadów, ptaków i
ssaków. Zob. też: "zięby Darwina". [H.K.]
RADIOBIOLOGIA <łac. radtus = promień + biologia) nauka zajmująca się wpływem promieniowania nadfioletowego i jonizującego
na żywe organizmy i procesy życiowe. B. bada wpływ promieniowania na zmiany w tkankach i narządach, na zjawiska dziedziczności,
występowanie '-* mutacji. Obejmuje także badania biofizyczne i biochemiczne zmian na poziomie molekularnym pod wpływem tego
promieniowania. Badania te dostarczają podstaw teoretycznych do zagadnień praktycznych związanych z leczeniem. Duże znaczenie
mają tu badania zajmujące się wpływem promieniowania na zespoły genów, układy krwiotwórczy i rozrodczy oraz na tłumienie zdolności
immunogenicznych organizmu w i-ť- immunosupresji. [S.S.]
RADIOMIMETYCZNE SUBSTANCJE <łac. radius = promień + gr. mimetes = naśladowca) substancje należące do inhibitorów
mitoz (-ť antymitotyki), wpływające na pro-fazę i interfazę, działające tak jak promieniowanie jonizujące, tzn. powodujące pęknięcia
chromosomów. Przykładem r.s. są pochodne iperytu. Morfologiczne i genetyczne skutki r.s. są znane, natomiast niewiadomy jest me-
chanizm działania tych związków. [M.S.-K.]
571
RAMIENICE
RADULA (rodnia) '-ť tarka.
RAFY KORALOWE niewielkie wzniesienia nad poziomem morza składające się głównie z koralowców madreporowych
(Madre-poraria). Górne części r.k. zbudowane są z żywych polipów, dolne z obumarłych (szkieletów wapiennych). W
budowie r.k. biorą udział także inne koralowce, jak organ-kowce (Tubtporżdae) czy koralowce ośmio-promienne (Octocorollta),
ponadto pierwotniaki (otwornice), stułbiopławy, niektóre pierścienice, mięczaki i mszywioły mające zdolność wydzielania soli
wapiennych wchodzących w skład ich szkieletów. Na przykład r.k. na Bermudach są budowane przede wszystkim przez
pierścienice z rodziny Ser-pulidae. R.k. reprezentują jedną z najciekawszych biocenoz. Z organizmami budującymi r.k. związane
są w różny sposób liczne gatunki roślin i zwierząt, które żyją w szczelinach raf albo w nich drążą, jak gąbki, małże czy
szkarłupnie, a także takie, które żyją w symbiozie z gatunkami rafotwórczymi, na nich pasożytują lub nimi się żywią. Rola or-
ganizmów rafotwórczych w budowie skorupy ziemskiej jest bardzo znaczna, wielkość wytworzonego przez nie materiału ocenia
się na ok. 8 000 000 km*. R.k. współczesne występują w płytkich (głębokości do 50 m) obszarach ciepłych (o temperaturze nie
spadającej poniżej 18°C) mórz, między 32°30' szer. geogr. płn. a 30° szer. geogr. płd. Wyróżnia się r.k.:
przybrzeżną stykającą się bezpośrednio z lądem; barierową oddzieloną od lądu morzem (największa tego typu wzdłuż
wybrzeży Australii ma długość ok. 2000 km);
platformową będącą płaską wyspą;
-> atol charakterystyczny dla Oceanu Spokojnego, mający kształt poprzerywanego pierścienia, wewnątrz którego znajduje się
laguna. [Cz.J.1 i [A.K.]
RAK w onkologii tradycyjne określenie wszystkich złośliwych i-ť- nowotworów, rozwijających się na podłożu różnych
tkanek roślinnych bądź zwierzęcych. Obecnie termin ten używany jest głównie w odniesieniu do złośliwych nowotworów
pochodzenia nabłonkowego u zwierząt. R. cechuje bezładne, szybkie rozmnażanie się komórek, których wzrost prowadzi do
powstania guza naciekającego i niszczącego sąsiednie tkanki