Nie chcesz mnie, Ben. Składam się z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobiną gównianego szaleństwa.
Chrze¶cijañstwo; Schizma.
PREZBITERIUM - czê¶æ budynku ko¶cielnego mieszcz±ca g³ówny
o³tarz oraz ³awy (stalle) dla duchowieñstwa, oddzielona zwykle od
reszty wnêtrza balustrad±.
PREZYDENT - g³owa pañstwa w krajach o ustroju
republikañskim.
PRÊGIERZ - s³up znajdujacy siê zwykle przed ratuszem
miejskim, do którego przywi±zywano przestêpców i wystawiano na
widok publiczny celem pohañbienia b±d¼ dokonywania kary ch³osty.
PROBOSZCZ - inaczej pleban; duchowny katolicki zarz±dzaj±cy
parafi± i sprawuj±cy opiekê religijn± nad wiernymi.
PROCESY NORYMBERSKIE - dwana¶cie procesów hitlerowskich
zbrodniarzy wojennych przed Miêdzynarodowym Trybuna³em Wojskowym
(1947-1948), przeciwko 185 oskar¿onym, z których 35 uniewinniono,
a z pozosta³ych 150 na karê ¶mierci skazano 25 osób, stracono
jedynie siedem. Por. Ustawy norymberskie.
PROCESY POLITYCZNE - procesy wytaczane przeciwnikom
politycznym (opozycji) charakterystyczne szczególnie dla Zwi±zku
Radzieckiego w okresie stalinowskim i pañstw socjalistycznych,
zw³aszcza w pocz±tkowym etapie kszta³towania siê ich ustroju,
tzw. okresie "b³êdów i wypaczeñ". Por. B³êdy i wypaczenia;
Represje.
PRODUKCJA - przemys³owa - wytwarzanie towarów w sposób
masowy przy u¿yciu urz±dzeñ mechanicznych w fabrykach,
zapocz±tkowana w okresie rewolucji przemys³owej;
rzemie¶lnicza - rêczne wytwarzanie towarów w warsztatach
rzemie¶lniczych. Por. Manufaktura; Cech.
PROLETARIAT - W staro¿ytnym Rzymie najni¿sza warstwa
obywateli, wolna od podatku wobec braku sta³ych dochodów. W
spo³eczeñstwie kapitalistycznym (od pocz±tków XX w.) robotnicy
najemni nie posiadaj±cy w³asnych ¶rodków produkcji.
PROPAGANDA - szerzenie pogl±dów i hase³, maj±ce na celu
pozyskiwanie ludzi dla jakiej¶ idei czy akcji.
PROROK - przywódca religijny prze¶wiadczony o swym
pos³annictwie, powo³aniu do g³oszenia ludziom objawionych mu
przez Boga prawd wiary, np. prorocy biblijni, Mahomet.
PROTESTANCI - wyznawcy protestantyzmu.
PROTESTANTYZM - wspólna nazwa dla chrze¶cijañskich wyznañ
wyros³ych w XVI w. z reformacji, pochodz±ca od protestu
zg³oszonego przez zwolenników nowej wiary przeciwko zagra¿aj±cym
jej uchwa³om wiêkszo¶ci katolickiej, podjêtym na sejmie Rzeszy
Niemieckiej w Spirze (1529). Protestantyzm sprzeciwia siê m.in.
prymatowi papie¿a, odrzuca kult Marii i ¶wiêtych, relikwie, ¿ycie
zakonne, celibat. Por. Reformacja; Luteranizm; Kalwinizm.
PROWINCJA - terytorialna jednostka podzia³u
administracyjnego pañstwa lub ko¶cio³a; tak¿e czê¶æ kraju
po³o¿ona daleko od stolicy. W staro¿ytnym Rzymie obszary
imperium, które opanowano w wyniku podbojów.
PRUSY KRÓLEWSKIE - ziemie pañstwa krzy¿ackiego odzyskane
przez Polskê w 1466 r. w wyniku wojny trzynastoletniej.
PRUSY KSI¡¯ÊCE - wcze¶niej Krzy¿ackie; pañstwo utworzone na
mocy drugiego pokoju toruñskiego (1466) z czê¶ci ziem dawnego
pañstwa krzy¿ackiego. Nazwa "Prusy Ksi±¿êce" przyjê³a siê w
zwi±zku z sekularyzacj± (ze¶wiecczeniem) pañstwa zakonnego w 1525
r. Por. Krzy¿acy; Ho³d pruski.
PRYMAS - w Ko¶ciele katolickim tytu³ nadawany przez papie¿a
jednemu z biskupów, daj±cy mu pierwszeñstwo honorowe przed innymi
biskupami w danym kraju. W Polsce obowi±zuje od 1416 r. i jest
zwi±zany z godno¶ci± arcybiskupa gnie¼nieñskiego, zwierzchnika
ko¶cio³a polskiego. W okresie przedrozbiorowym prymas odgrywa³
szczególn± rolê w ¿yciu politycznym pañstwa, pe³ni±c m.in.
funkcjê interrexa podczas bezkrólewia.
PRZEOR - zastêpca opata; w niektórych zakonach prze³o¿ony
klasztoru.
PRZEWRÓT POLITYCZNY - radykalny zwrot, gwa³towna zmiana
rz±dów, np. przewrót majowy w 1926 r.
PRZYWILEJE - szczególne uprawnienia nadawane przez w³adcê
jednostkom lub grupom spo³ecznym, b±d¼ uchylenie wobec nich regu³
powszechnie obowi±zuj±cego prawa;
przywileje stanowe - charakterystyczne dla okresu monarchii
stanowej, w Polsce od schy³ku XIII w.; udzielane duchowieñstwu,
rycerstwu i mieszczañstwu, wynikaj±ce z przynale¿no¶ci do
którego¶ z tych stanów. Z wyj±tkiem duchowieñstwa, prawo do
korzystania z przyznanego przywileju wynika³o z faktu urodzenia,
w my¶l zasady"Szlachcicem jest ten, kto siê szlachcicem urodzi³";
przywileje szlacheckie - akty prawne monarchy uwalniaj±ce
szlachtê od obowi±zków ogólnopañstwowych (np. przywilej koszycki
z 1374 r. zmniejszaj±cy m.in wysoko¶æ podatków) lub nadaj±ce jej
szczególne uprawnienia polityczne (np. przywilej nieszawski z
1454 r. zapewniaj±cy, ¿e bez zgody sejmików ziemskich nie bêd±
ustanawiane nowe podatki, ani zwo³ywane pospolite ruszenie oraz
przywilej Nihil Novi z 1505 r., w którym szlachta wymog³a na
królu brak jakichkolwiek zmian w pañstwie bez zgody sejmu),
gospodarcze (np. przywilej piotrkowski z 1496 r. oddaj±cy
wy³±czno¶æ w³adania ziemi± szlachcie), s±dowo-administracyjne
(przywilej czerwiñski z 1422 r., jedlneñsko-krakowski z lat 1430-
1433 zapewniaj±ce nietykalno¶æ osobist± i maj±tkow±). Przywileje
te udzielane od II po³owy XIV do pocz±tków XVI w., w zamian za
zgodê szlachty na nowe podatki, wojny, nastêpstwo tronu, znacznie
ogranicza³y zakres w³adzy królewskiej i musia³y byæ respektowane
przez nastêpców; po³o¿y³y podwaliny pod rozwój demokracji
szlacheckiej. Por. Immunitet; Stan.
PUBLICYSTYKA - pi¶miennictwo, którego tre¶ci± s± problemy
¿ycia politycznego, spo³ecznego, gospodarczego, kulturalnego:
felietony, recenzje, korespondencje itp. Por. Prasa.
R
RABACJA - wyst±pienia ch³opów w czê¶ci Galicji w 1846 r
|
WÄ…tki
|