Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Później Bizancjum zostało odbudowane i ufortyfikowane przez spartańskiego dowódcę Pauzaniasza. Por. Scaliger, Animadvers. ad Euseb.; Du Cange, Constantinopolis, ks. I, cz. I, 15, 16. Odnośnie do wojen, które Bizancjum prowadziło
Przypisy do rozdziału VII 371
przeciw Filipowi, Galiom i królom Bitynii, winniśmy ufać jedynie dawnym pisarzom, którzy żyli w czasach, gdy jeszcze wielkość cesarskiego miasta nie pobudzała ducha pochlebstwa i zmyślenia.
3 Bosfor został bardzo szczegółowo opisany przez Dionizjusza z Bizancjum, żyjącego w czasach Domicjana (Hudson, Geographi minores, t. III), i przez Gillesa lub Gylliusa, podróżnika francuskiego z XVI w. Tournefort (List XV) wydaje się opierać na własnych spostrzeżeniach i na uczoności Gylliusa.
4 Jest niewiele tak szczęśliwych hipotez, jak hipoteza Le Clerca ("Bibliotheąue universelle", 1.1), który przypuszcza, że harpie były tylko szarańczą. Syryjska względnie fenicka nazwa tych owadów, ich hałaśliwy lot, smród oraz zniszczenie, jakie powodują, a nadto fakt, że wiatr północny gna je ku morzu - wszystko to składa się na uderzające podobieństwo.
5 Siedziba Amikusa znajdowała się w Azji, pomiędzy starym i nowym zamkiem, w miejscu zwanym Laurus Insana. Siedziba Fineusza była w Europie, w pobliżu wioski Mauromole, nad Morzem Czarnym. Por. Gyliius, De Bosphoro Thracio, II, 23; Tournefort, List XV.
6 To złudzenie powodował fakt, że niektóre ostre skały były na przemian zalewane i odsłaniane przez fale. Obecnie są tam dwie wysepki, położone blisko przeciwległych brzegów; wysepkę u brzegu europejskiego ozdabia kolumna Pompejusza.
7 Starożytni obliczali tę długość na 120 stadiów lub 15 mil rzymskich. Mierzyli oni tylko od nowych zamków, lecz przeciągali długość cieśniny do miasta Chalcedon.
8 Dukas, Hist., 34; Leunclavius, Historia. Turcica mussulmanica, XV, s. 577. Za panowania greckiego zamki te służyły jako więzienia, otrzymawszy groźną nazwę Lete, czyli wieże zapomnienia.
9 Dariusz wyrył literami greckimi i asyryjskimi na dwóch marmurowych kolumnach nazwy podbitych przez siebie ludów oraz zdumiewające ilości swoich sił lądowych i morskich. Bizantyjczy-cy przewieźli później te kolumny do swego miasta i przemienili je w ołtarze opiekuńczych bóstw. Herodot, IV, 87.
10 "Namaue arctissimo inter Europom Asiamąue divortio Byzantium in extrema europa posuere Graeci, ąuibus, Pythium Apollinem consulentibus ubi conderent urbem, redditum oraculum est, ąuaererent sedem coecorum terris adversam. Ea ambage Chalcedonu monstrabantur, ąuod priores illuc advecti, praevisa locorum utilitate peiora legissent." Tacyt, Roczniki, XII, 63.
1' Strabon, VII. Dziś ostre końce tych rogów na ogół się wykruszyły albo - wyrażając się bardziej konkretnie - wgłębienie portu bardzo się wypełniło. Por. Gyliius, op. cit., I, 5.
12 Prokop z Cezarei, O budowlach, I, 5. Jego opis potwierdzają nowocześni podróżnicy. Por. Thevenot, cz. I, ks. I, 15; Tournefort, List XII; Niebuhr, Yoyage d'Arabie.
13 Du Cange, op. cit., 16, oraz jego Observations sur Yillehardouin. Łańcuch przeciągano od Akropolis obok nowoczesnego Kiosku do wieży Galaty, a w odpowiednich odległościach wspierano go na dużych drewnianych palach.
14 Thevenot (Yoyages au Levant, cz. I, ks. I, 14) skraca tę odległość do 125 małych mil greckich. Belon (Observations, II, 1) daje dobry opis Propontydy, lecz zadowala się nieścisłym określeniem, że przeprawa przez nią wymagała jednego dnia i jednej nocy. Znalazłszy w pracy Sandysa (Travels) obliczenie 150 furlongów [ok. 19 mil] zarówno długości, jak i szerokości, możemy tylko przypuścić, że w druku tekstu tego rozważnego autora-podróżnika popełniono pomyłkę.
15 Por. świetną rozprawę pana d'Anville'a o Hellesponcie i Dardanelach - w Memoires de 1'Academie des Inscriptions, t. XXVIII. Lecz nawet ten pomysłowy geograf lubuje się w przypuszczeniach o nowych, a może nawet zmyślonych miarach, chcąc w ten sposób uczynić relacje starożytnych pisarzy równie dokładnymi co własne. Miary stadiów, którymi posługuje się Herodot w opisie Morza Czarnego, Bosforu itd. (IV, 85), powinny być jednego i tego samego rodzaju, trudno je jednak pogodzić ze sobą i z istniejącym stanem rzeczy.
16 Odległość między Sestos a Abydos, mierzona na przełaj, wynosiła trzydzieści stadiów. Nieprawdopodobieństwo opowieści o Hero i Leandrze wykazuje pan Mahudel, lecz w oparciu o świadectwo poetów i medali broni jej pan de la Nauze. Por. Academie des Inscriptions, t. VII.
17 Por. VII ks. Herodota, który stworzył piękny pomnik chwale własnej i swego kraju. Opis, jak
372 Przypisy do rozdziału XVII
się wydaje, jest dość dokładny, lecz w interesie próżności, najpierw Persów, a później Greków, leżało wyolbrzymienie uzbrojenia oraz zwycięstwa. Bardzo wątpię, czy najeźdźcy kiedykolwiek mieli przewagę liczebną nad mężami jakiegokolwiek.zaatakowanego przez siebie kraju.
18 Por. Wood, Observations on Homer. Z przyjemnością wybrałem tę uwagę z dzieła autora, który w zasadzie zawiódł oczekiwania publiczności jako krytyk, a bardziej jeszcze - jako podróżnik. Zwiedził on brzegi Hellespontu i czytał Strabona, lecz powinien był przestudiować rzymskie przewodniki po szlakach podróżnych. Jakże mógł pomylić ze sobą Troję i Aleksandrię Troas (Observations) - dwa miasta odległe od siebie o 16 mil?
19 Demetrios ze Skepsis napisał 60 ksiąg na temat 30 linijek katalogu Homera. Księga XIII Strabona zaspokaja naszą ciekawość w dostatecznym stopniu.
20 Strabon, XIII. Położenie okrętów, które wyciągnięto na suchy ląd, oraz stanowiska Ajaksa i Achillesa są wyraźnie opisane przez Homera (Iliada, VII, 220).
21 Zosimos, II, 30; Sodzomen, II, 3; Teofanes; Nikeforos Kallistos, VII; Zonaras, t. II, ks. XIII, rozdz. 3. Zosimos umieszcza nowe miasto między Troją i Aleksandrią, lecz tę oczywistą różnicę można wytłumaczyć dużym rozmiarem jego obwodu. Zanim założono Konstantynopol, Cedrenus wymieniał Tessalonikę [t. I], a Zonaras Sardykę jako zamierzone stolice. Obaj przypuszczają, z równie małym prawdopodobieństwem, że cesarz, gdyby nie powstrzymało go od tego cudowne zdarzenie, powtórzyłby błąd ślepych Chalcedończyków.
22 Pocock, Description of the East, t. II, cz. II
|
WÄ
tki
|