Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Odnowione państwo objęło sąsiadujące z Litwą ziemie ruskie, a fakt ten zaważył poważnie na rozwoju kultury litewskiej, ulegającej podówczas silnym wpływom ruskim. Giedymin umierając podzielił swoje rozległe państwo między dwóch synów. Starszy Olgierd uzyskał Auksztotę i ziemie ruskie z tytułem wielkiego księcia. Młodszemu Kiejstutowi przypadła Żmudź. Giedyminowa polityka ekspansji na ziemie ruskie była kontynuowana przez Olgierda. Państwo litewskie rozrastało się więc w tym czasie zarówno ku wschodowi i północy (Smoleńsk i ziemia nowogrodzka), jak ku południowi (Kijów). Budziło to niepokój Moskwy i Polski. Oba te kraje, ze względu na zainteresowanie tymi samymi obszarami, próbowały przeciwstawić się postępowi wpływów litewskich. Zahamowanie ekspansji litewskiej należy jednak właściwie przypisać Krzyżakom. Ich wzrastający nacisk od zachodu zmusił Litwę do zrewidowania swej dotychczasowej polityki. Sprawa stanęła ostro po śmierci Olgierda (1377Ď), kiedy to jego następca Jagiełło, ratując się przed zagrożeniem krzyżackim, usiłował kosztem stryja Kiejstuta i stryjecznego brata Witolda, zbliżyć się do Zakonu. Zamierzonego celu nie osiągnął, a próba porozumienia z Krzyżakami stała się początkiem ostrego konfliktu wśród Giedyminowiczów. Spowodował on tajemniczą śmierć Kiejstuta w niewoli Jagiełłowej i długotrwałą waśń między braćmi stryjecznymi, Jagiełłą i Witoldem. Stroną odnoszącą największe stąd korzyści byli oczywiście Krzyżacy. Udało się im bowiem opanować częściowo Żmudź i pod pretekstem misji zagrozić niezależnemu bytowi Litwy. W tych warunkach szybkie przeprowadzenie chrystianizacji kraju stało się dla Litwy koniecznością polityczną. Narastający podówczas konflikt z Moskwą wykluczał możność przyjęcia chrztu na łonie Kościoła wschodniego i zmuszał Litwę do szukania drogi porozumienia z Polską. Geneza porozumieniaŃ Litwy z Polską Porozumienie takie leżało również w interesie Polski. Wspólne niebezpieczeństwo krzyżackie było bowiem czynnikiem zbliżającym do siebie oba kraje. Ustalenie zaś pokojowych stosunków polsko-litewskich zabezpieczało Polsce niedawne zdobycze ruskie i otwierało pole do ewentualnego przenikania jej wpływów na obszary opanowane przez Litwę. Rokowania nawiązane przez panów polskich z Jagiełłą wysuwały koncepcję oddania mu korony polskiej wraz z ręką Jadwigi, pod warunkiem przyjęcia chrztu i wcielenia do państwa polskiego ziem litewskich. Warunki te, przyjęte przez Jagiełłę, stały się podstawą układu podpisanego przez obie strony w Krewie (1385Ď). W wyniku zawartego wówczas porozumienia Jagiełło ochrzcił się i po poślubieniu Jadwigi odbył koronację w Krakowie (4 Iii 1386Ď). Skutki porozumieniaŃ polsko-litewskiego Bezpośrednim jednak skutkiem porozumienia było uaktywnienie się Zakonu, który, widząc w zbliżeniu polsko-litewskim zagrożenie swych interesów, rozwinął ożywioną działalność polityczną. Dyplomacja krzyżacka zabiegała więc o pozyskanie Luksemburgów i książąt szczecińskich. Atoli o wiele poważniejszym jej sukcesem było zbliżenie się Witolda, który w proteście przeciwko polityce Jagiełły przeszedł do otwartej opozycji. Wobec dojścia do skutku przymierza między Witoldem a Krzyżakami zatarg wewnętrzny książąt litewskich przekształcił się w wojnę Litwy z Zakonem (1390-1392Ď). Wykazała ona w sposób oczywisty, że Litwa sama nie zdoła się przeciwstawić naporowi Zakonu. Doraźnym natomiast skutkiem tej kampanii były ustępstwa Jagiełły na rzecz Witolda, który za ich cenę zgodził się odstąpić od sojuszu z Krzyżakami. Kompromis 1392 r. nie zadowalał w pełni Witolda. Położenie międzynarodowe Litwy po ugodzie krewskiej nie odpowiadało jego ambicjom. Wykorzystując przeto porozumienie z Jagiełłą, dążył do wyeliminowania istniejących jeszcze na Litwie książąt dzielnicowych i powiększenia tą drogą podległego sobie obszaru. Dążył również do uzależnienia dalszych ziem ruskich. Udało mu się w ten sposób osiągnąć dolny Dniepr i brzeg Morza Czarnego. Zachęcony tymi sukcesami zdecydował się także na wielką wyprawę przeciwko Tatarom. Miała ona charakter krucjaty, której celem było usunięcie tego groźnego rywala na obszarze południowych ziem ruskich przez zgniecenie potęgi tatarskiej nad Morzem Czarnym. Klęska w bitwie stoczonej nad Worsklą (12 Viii 1399Ď) pogrzebała jednak te plany i zmusiła go do pogodzenia się z podziałem wpływów na ziemiach ruskich między Litwę, Moskwę i Tatarów. Tarcia polsko-litewskie Zgon Jadwigi (1399Ď), który pociągnął za sobą zmianę podstawy prawnej rządów Jagiełły w Polsce, odbił się również na wzajemnym stosunku Polski i Litwy. Zdecydowanie niepopularną na Litwie inkorporację zastąpiono przeto w drodze zawarcia nowych aktów w Wilnie i Radomiu (1401 j przez hołd Witolda, złożony z rządzonej przezeń Litwy Jagielle jako jej wielkiemu księciu. To nowe ułożenie stosunków polsko-litewskich, otwierając przed Witoldem szerokie perspektywy, przekreślało nadzieje, które Zakon wiązał z niesnaskami w rodzie Giedyminowiczów. Wojna Zakonu KrzyżackiegoŃ z Litwą i Polską Wytworzona na skutek tego sytuacja zmuszała Krzyżaków, zaangażowanych podówczas w sprawy bałtyckie, do wyboru odcinka, który miał się stać terenem ich przeciwuderzenia. Przeważały interesy kontynentalne. Chociaż więc wojna Zakonu z Litwą (1401-1403Ď) nie przyniosła żadnej ze stron decydującego sukcesu, uzyskanie od Zygmunta Luksemburskiego w zastaw Nowej Marchii wzmocniło pozycję państwa zakonnego na zachodzie i wpłynęło na nieustępliwość wielkiego mistrza Ulryka von Jungingen. Ale i strona przeciwna nie była skłonna tym razem do szukania kompromisu. Na opanowanej przez Zakon Żmudzi doszło więc do powstania miejscowej ludności, latem zaś 1409 r. rozgorzała wojna powszechna Krzyżaków z Polską i Litwą. Pierwsze jej miesiące przyniosły sukcesy Zakonowi. Nie zrażeni tym jego przeciwnicy prowadzili systematyczne przygotowania i opracowali plan kampanii letniej 1410 r. Zaskoczył on całkowicie Krzyżaków, którzy nie spodziewali się uderzenia skierowanego bezpośrednio na Malbork. Próba zatrzymania armii polsko-litewskiej na błoniach grunwaldzkich (15 Vii 1410Ď) zakończyła się pogromem nie przyzwyczajonych dotąd do porażek wojsk krzyżackich. Wrażenie klęski krzyżackiej było w całej Europie olbrzymie. Zwycięzcy nie potrafili jednak wykorzystać swego sukcesu. Pozwolili stronie przeciwnej otrząsnąć się z otępienia wywołanego pogromem i zorganizować skuteczny opór. W rezultacie kampania zaczęła się przeciągać, co zmusiło w końcu Jagiełłę do zawarcia pokoju w Toruniu (1 Ii 1411Ď). Uznając dotychczasowe granice państwa zakonnego, traktat toruński marnował owoce zwycięstwa grunwaldzkiego
|
WÄ
tki
|