Nie chcesz mnie, Ben. SkĹadam siÄ z siedmiu warstw popieprzenia okraszonych odrobinÄ
gĂłwnianego szaleĹstwa.
Socjalistycznych działaczy Centralnej Rady, nie zważając na powszechną kompromitację głoszonych przez nich idei, wyniesiono na piedestał1.
Pryncypialna krytyka Petlury przez Wynnyczenkę nie przeszkodziła w ikonizacji obu tych polityków2.
O hetmanacie, na razie, panuje milczenie. Bo przecież przeciętny świadomy Ukrainiec" wychowany jest na bułhakowskim twierdzeniu, że była to ukraińska filia ruchu spod znaku jednej-
Wołodymyr Kułyk
169
i puuuzuny jesi przez wynnyczeriKę o oacnana-liach zemsty klasowej" obszarników nad bezbronnymi wieśniakami i niemieckiej opiece za.....chleb, cukier, węgiel"3.
Wybór przez wielu działaczy platformy radzieckiej", przywódcy demokratów proponują traktować w kategoriach tragicznego zaślepienia, za które zresztą zapłacili oni najwyższą cenę. Z kolei, wojowniczo nastawieni nacjonaliści kategorycznie odrzucają taki punkt widzenia. Związanie się z bolszewickimi okupantami uważają za zdradę narodową.
To błoto tak potrzebuje świeżego strumienia, że kiedy wojujący nacjonaliści" powtarzają za Doncowem, iż stanowisko Centralnej Rady (w szczególności jej federalizm i pacyfizm) było zdradą interesów narodowych, jestem nawet trochę zadowolony4.
Mam nadzieję, że zdecydowane, choć pozbawione poważnych argumentów, wystąpienia przeciwko już kanonizowanym autorytetom nie pozwolą na dalsze omijanie pytania o przyczyny porażki naszej ówczesnej rewolucji i zakres odpowiedzialności za tę porażkę przywódców Centralnej Rady, partii socjalistycznej i narodnickiej inteligencji. Kwestia ta miała zasadniczy wpływ na wybór orientacji nacjonalistycznej przez większość galicyjskich Ukraińców w okresie międzywojennym. Ma też pierwszorzędne znaczenie obecnie, jeżeli idzie o wykorzystanie doświadczeń URL przy budowie naszej państwowości. Schemat totalnej nacjonalistycznej krytyki jest taki: liderzy Centralnej Rady stawiali interesy wszechrosyjskiej demokracji ponad narodowe; zbrodniczo długo zwlekali z ogłoszeniem niepodległości, wbrew żywiołowemu ruchowi niepodległościowemu mas ludowych obstawali przy federalizmie i zwalczali nacjonalistów z Michnowskim na czele, którzy od pierwszych dni rewolucji lutowej domagali się podjęcia działań wiodących do niepodległości5; dalej oskarża się ich o zmarnowanie czasu, gdy sytuacja międzynarodowa była dla ukraińskiej rewolucji sprzyjająca, a białe i czerwone armie nie miały jeszcze dość siły, aby ją zdusić; wreszcie, że nieodpowiedzialnym rozbrojeniem otworzyli Rosjanom drogę do Kijowa. Summa summarum - niezdarni i zbrodniczy, przyczynili się do po-
170
Szkic do dziejów ukraińskiej rewolucji 1917-1991
razKi waiK wyzwoienczycn, sKazując Tym" samym naród na głód 33°, Gułag i Czarnobyl.
Przywódcom URL zarzuca się zatem przedkładanie demokracji nad państwowość i socjalno-politycznej idee fixe nad obronę niepodległości. Pytanie o hierarchię wartości w układzie państwo - demokracja koncentruje dziś na sobie ideowe i taktyczne spory między radykałami i zwolennikami zmian ewolucyjnych, nacjonalistami i liberałami. Powiem wprost: choć zdecydowanie nie zgadzam się z pozycją narodowych radykałów (zdarza się od nich np. usłyszeć, że demokracja to tylko środek, a celem jest niepodległe państwo ukraińskie), choć totalitaryzm o narodowym obliczu jest mi równie niemiły jak bolszewicki, to jednak nie mogę wybrać demokracji bez zastrzeżeń. Właśnie przez Czarnobyl, właśnie przez 1933 rok.
Te największe nieszczęścia, jakie dotknęły nasz naród były bowiem następstwem klęski naszej rewolucji. Nie mamy więc prawa zapomnieć: porażka dzisiaj byłaby nieszczęściem. Taka szansa może się już nigdy nie powtórzyć. Imperia nie upadają w końcu codziennie. Dlaczego interes państwowy (narodowy, gdyby użyć powszechnie stosowanego na świecie terminu) musi być podstawą do uprawiania jakiej bądź polityki? Jeżeli kwestia ta wymaga dyskusji, oznacza to, że nasza liberalna inteligencja niewiele zrozumiała z nauki płynącej z ukraińskiej 20-wiecznej historii. Na ile interes
^ten powiązany jest z demokracją - wymaga to szerokiej dyskusji, w jakiej należałoby uwzględnić doświadczenia URL
|
WÄ
tki
|